Grein birt í
Morgunblaðinu 28.
apríl 2000
Mannamyndir út á
netið
Mikil umræða hefur
orðið í almennu tali
og úti á “netinu”,
varðandi hugdettu
tölvunefndar um bann
við birtingu
mannamynda á netinu.
Og nú hafa
fjölmiðlar blandast
inn í þessa umræðu.
Undirritaður hefur
ekki tekið mikinn
þátt í þessari
umræðu, en ég hefi
haldið úti
ljósmyndasíðu,
"Ljósmyndsafn
Steingríms, á
netinu" með
mannamyndum ofl. frá
byrjun ársins 1998 -
En í safni mínu eru
nokkur hundruð
þúsund ljósmyndir-
og tel því ástæðu
til að láta skoðun
mína í ljós.
Fyrstu ljósmyndirnar
sem ég sá á safni,
þá unglingur, var á
Minjasafninu Glaumbæ
í Skagafirði en þar
héngu uppi nokkrir
tugir ef ekki
hundruð ljósmynda og
fólki og er ég ekki
frá því að þar hafi
ég fengið
“bakteríuna” hvað
varðar áráttuna á
söfnun ljósmynda.
Síðan hefi ég haldið
fjölda sýninga á
ljósmyndum sem að
stofni til hafa
verið mannamyndir, í
heimabyggð minni
Siglufirði og einnig
eina sýningu í öðru
byggðarlagi.
Ég
sjálfur er lítið peð
í þeirri flóru
ljósmyndara og
safnara sem komið
hafa myndum sínum á
framfæri opinberlaga
án þess að einhverri
“nefnd” launuð af
stóra bróðir hafi
dottið í hug að
hugsanlega væri
“ólöglegt” að sýna
mannamyndir
opinberlega. Ef til
vill dettur þessum
sömu spekingum í hug
að fyrst nefnd
þeirra heitir
“tölvunefnd” þá komi
þeim opinber birting
við þar sem tölva
kemur við sögu vegna
birtinganna.
Hefur þessum mönnum
ekki hlotnast
vitneskja þess efnis
að nánast öll
myndvinnsla í dag er
gerð með aðstoð eða
að öllu leiti með
tölvu ? Kannski
stóri bróðir fari að
takmarka aðgengi
tölva vegna þessara
möguleika ?
Mér
finnst þessi hugmynd
um að birting
mannamyndaljósmynda
sé ólögleg, bæði
fáránleg og
heimskuleg. Einn
kunningi minn sem er
lögfræðingur og
heimsótti eina af
sýningum mínum (áður
en net væðing hófst)
svaraði mér
aðspurður vegna
forvitni minnar,
hvort mér bæri
skilda til að
fjarlægja ljósmynd
af sýningu minni ef
einhver á viðkomandi
mynd færi fram á
það.
Hann
svaraði mér eitthvað
á þá leið að það
væri siðferðisleg
skylda mín en ekki
lagaleg, en lögin
væru frekar óljós á
þessu svið, en ef
myndin væri á
einhvern hátt
meiðandi þá bæri mér
tafarlaust skilda
til að fjarlægja
viðkomandi mynd.
En samkvæmt lögum
væri frumfilma eign
viðkomandi
ljósmyndara eða
rétthafa og
hefði hann því
fullan rétt til að
hagnýta sér hana að
vild ef viðkomandi
ljósmynd væri tekin
á opinberum
vettvangi,
(ljósmyndastofa væri
opinber vettvangur)
en ekki inni á
heimili viðkomandi
og gegn vilja hans.
Og
hvað mínar sýningar
snerti þá teldi hann
þær fyrst og fremst
menningarlegs eðlis
og leit mín til að
afla upplýsinga um
nöfn fólks sem væri
“óþekkt” á myndum
mínu.
En ætið hefur legið
uppi beðni til fólks
sem heimsótt hafa
sýningar mínar í
sölum og nú á
netinu, að segja mér
frá nöfnum fólks á
myndum mínum.
Og viðbrögð fólks
ætíð verið jákvæð.
Og
til fróðleiks kemur
hér 3.gr.
höfundarlaga:
3. gr. höfundalaga
“Höfundur hefur
einkarétt til að
gera eintök af verki
sínu og til að
birta það
í upphaflegri mynd
eða breyttri, í
þýðingu og öðrum
aðlögunum."
(Áhersla á: “birta
það” er
mín.)
Lögfróður get ég tæpast kallast en skilningur minn er eftir orðanna
hljóðan:
Engin takmörkun er á
birtingu, og ekki
orði minnst á
“internetið”
sem sennilega var
ekki til þegar þetta
var samið.
Undirritaður hefur unnið að því undanfarna áratugi að skrá safn sitt í
tölvutækt form auk
þess að skanna inn
filmurnar sem hafa
að geyma marga tug
þúsunda mannamynda
auk annarra heimilda
allt frá árunum
1930, myndir teknar
vítt um landið ma.
Alþingishátíðinni á
þingvöllum, þó mest
frá Siglufirði og
þar með fólkinu og
lífinu á
Síldarárunum. Megnið
af myndunum hefur
Kristfinnur
Guðjónsson
ljósmyndari
Siglufirði tekið en
einnig myndir eftir
mig sjálfan ofl.
Á síðustu 2 árum hefi ég fengið fleiri hundruð bréf frá fólki á öllum
aldri, fólki sem
skoðað hefur
Ljósmyndasíður
mínar, fólk sem
hefur séð á síðunum
sjálfa sig, ættingja
og vini sína og fólk
sem er að láta
ánægju sína í ljós
með framtak mitt.
Þúsundir nafna hefi
ég getað bætt í
skráningu mína við
myndir mínar fyrir
atbeina þessa fólks,
ómetanlega
upplýsingar sem ekki
er hægt að nálgast
með öðru móti.
Staðreyndin er hvað
sem skoðunum
tölvunefndar líður.
Ljósmyndir án upplýsinga og nafna eru lítils virði, og - án upplýsinga er
umhirða gamalla
ljósmynda
tilgangslaus. Og
spyrja mætti í
sambandi við gömul
gögn: Hvaða gagn
væri að varðveislu
þjóðargersema okkar
Íslendinga
handritunum ef þar
væri ekkert letur,
aðeins kálfaskinnið
?
Og einnig mætti spyrja. Ef almenningur á ekki að hafa rétt til að skoða
mannamyndir á netin.
Hverjir eiga hinir
útvöldu að vera og
þá til hvers eiga
hinir “útvöldu” að
skoða myndirnar ?
Varla til að sýna
þær almenningi ! ef
taka ætti eitthvað
mark á “tölvunefndar
hugmyndum”.
Hver einstaklingur sem lætur taka af sér ljósmynd gerir það í þeim
tilgangi að
viðkomandi augnablik
verði varðveitt
handa sér og komandi.
Það hlýtur að teljast afbrigði ef einhver fer til ljósmyndara í þeim eina
tilgangi að koma í
veg fyrir að
viðkomandi
ljósmyndir verði
eyðilagðar og engum
sýndar, þó svo að
einstaka mynd
finnist ekki líkjast
mótífinu sem ekki er
óalgengt, sjálfur
hefi ég tekið mikið
af mannamyndum að
beiðni fólks og einu
sinni hefi ég verið
beðinn að eyðileggja
filmuna í slíku
tilfelli, en var
beðinn að endurtaka
myndatökuna nokkrum
dögum seinna og var
að sjálfsögðu orðið
við þeim óskum.
En það er staðreynd að þegar ljósmynd er valin til birtingar, hvar sem
er, þá reynir
viðkomandi, hvort
heldur er
ljósmyndarinn, sá
sem velur mynd með
efni sem hann ætlar
að birta að velja þá
mynd sem “best”
þykir, því flestir
láta taka af sér
fleiri en eina
ljósmynd í hvert
sinn, flestir 6
myndir hjá
ljósmyndara.
Bestu óskir um góðan endi á þessari umræðu.
Steingrímur Kristinsson
|
