-
UM
BORÐ
Í
HAFERNINUM
JÓLADAG
1968
-
VIÐ
LÖGÐUM
af
stað
frá
Siglufirði
21.
nóvember
s.l.
Við
vorum
allir
ánægðir
með
brottförina,
ekki
síst
þeir
skipverjar
(undirmenn),
sem
fengið
höfðu
uppsagnarbréf
og
höfðu
verið
atvinnulausir
frá
5.
nóvember
vegna
verkefnaskorts
fyrir
skipið
okkar
sem
við
höfðum
verið
ráðnir
á,
Haförninn.
Var
því
aðallega
um
að
kenna
verðfalli
á
lýsi,
sem
rekstur
"Hafarnarins"
raunar
byggðist
á
yfir
vetrarmánuðina.
Svipað
ástand
hafði
verið
á
lýsismarkaðinum
á
s.l.
vetri
svo
Haförninn
flutti
þann
vetur
aðeins
einn
farm
af
lýsi
út,
en
hafði
í
þess
stað
verið
leigður
íslensku
olíufélögunum
til
olíuflutninga,
sem
og
voru
gifturíkir,
og
komu
þeir
flutningar
margsinnis
í
veg
fyrir
að
olíu
og
bensínskortur
yrði
á
Norður
og
Vesturlandi
af
völdum
hafíss,
en
Haförninn
braust
skipa
oftast
gegn
þeim
ógnum.
-
Enda
ber
hann
þess
enn
glögg
merki,
sem
vekja
athygli
hvar
sem
skipið
nú
kemur.
-
-
Eins
og
fyrr
segir
lögðum
við
frá
Siglufirði
21.
nóvember
s.l.,
og
að
þessu
sinni
í
langa
ferð,
lengri
en
við
höfðum
áður
farið
á
þessu
skipi.
Liðið
gátu
mánuðir,
enginn
vissi
nákvæmlega
hve
margir,
þangað
til
við
kæmum
heim
aftur.
En
þrátt
fyrir
vissu
um
langa
fjarveru
frá
fjölskyldum
okkar,
vorum
við
ánægðir,
því
betra
er
að
hafa
brauð
en
ekki.
-
Haförninn
var
nú,
að
fara
í
einskonar
leigu,
en
reiðarinn,
AP
Möller
í
Danmörku
stjórnaði
rekstri
skipsins.
En
það
sem
rekstrarreikningar
verða
ekki
til
umræðu
hér
þá
ekki
meira
um
það.
-
Við
höfum
á
þessum
rúma
mánuði
flutt
tvo
farma
af
steinolíu
og
eina
5
farma
af
díselolíu.
Það
er
margt
skrítið
í
Þessum
olíubransa
erlendis,
ekki
síður
en
heima
á
Íslandi.
t.d.
fluttum
við
steinolíu
(litlausa)
frá
Rotterdam
til
Eastham
í
Englandi,
í
sömu
viku
tókum
við
jafnmikið
magn
af
samskonar
olíu
í
Southampton
í
Englandi,
en
áður
en
við
fórum
þaðan
með
farminn
til
Noregs
var
hann
litaður
ljósblár,
og
var
það
gert
um
borð
á
meðan
á
lestun
stóð.
Englendingur,
sem
vann
við
litunina,
sagði
mér
að
mjög
algengt
væri
að
mismunandi
litur
væri
á
olíum,
sem
þeir
seldu,
t.d.
vildu
kaupendur
olíunnar
hinum
megin
við
fljótið
um
5
mílur
frá
olíustöðinni
ekki
sjá
annan
lit
en
sepia,
en
það
er
dökkbrúnt,
með
rauðum
blæ,
eftir
því
sem
„Encyclopedia"
sagði
mér.
-
-
Enn
einu
undarlegu
atviki,
um
litun
á
olíu
vorum
við
vitni
að
í
A-Þýskalandi
og
síðar
í
Belgíu.
Við
tókum
fullfermi
af
díselolíu
í Wissinark
í
A-Þýskalandi,
en
tveir
litir
voru
á
farminum,
eða
ljósbrúnn
og
litlaus,
eða
hvítur
og
var
magn
af
hvoru,
um
helmingur
farmsins.
Lögðu
Þjóðverjar
ríka
áherslu
á,
að
farmurinn
blandaðist
ekki
innbyrðis
og
tafði
það
meðal
annars
lestun,
vegna
allskonar
umstangs
af
Þjóðverjanna
hálfu
þess
vegna.
En
þegar
til
Belgíu
kom,
vildu
Belgirnir
fá
allan
farminn
í
einni
bunu
og
sögðu
sig
engu
skipta
um
litinn.
Einnig
þótti
okkur
skrítið
að
Belgarnir
væru
að
kaupa
olíu
af
A-Þýskalandi,
en
sjálfsagt
eru
einhverjar
skýringar
á
því.
-
Ég
hefi
oft
heyrt
margar
"skrítnar"
sögur
hafðar
eftir
farmönnum
varðandi
A-Þýskaland.
Enga
sögu
hef
ég
heyrt
jafn
ótrúlega
og
þá,
sem
mig
langar
til
að
segja
frá
nú,
um
ástandið
eins
og
það
kom
fyrir
mín
augu
þann
stutta
tíma
sem
ég
dvaldi
þar,
og
þeim
litla
bletti,
sem
ég
hafði
tækifæri
til
að
skoða.
Ég
hefi
engan
heyrt
sverja
að
sögur
þeirra
væru
sannar,
en
í
von
um
að
þeir,
sem
þetta
lesa,
trúi
mér,
þó
ég
hafi
ekki
trúað
öllu
sem
hinir
sögðu,
þá
ætla
ég
að
sverja
við
drengskap
minn,
að
það
sem
ég
segi
frá
hér
á
eftir,
er
satt
eins
og
ég
sá
það
gerast.
-
Það
byrjaði
með
því
að
gerð
var
þessi
venjulega
tollskýrsla,
svona
eins
og
ætíð
í
siglingum.
Gefið
er
upp
áfengi,
tóbak
og
stundum
annar
varningur,
eftir
því
til
hvaða
landa
er
komið.
-
Við
höfðum
lagst
við
anker,
en
víð
gátum
ekki
fengið
pláss
í
höfninni
strax.
Hvort
upplýsingar
hafa
komið
frá
„lóðsinum"
eða
frá
öðrum
veit
ég
ekki,
en
komið
hafði
í
ljós
að
venjuleg
tollskýrslueyðublöð
reyndust
ófullnægjandi.
Og
urðum
við
því
að
skrifa
nýja
skýrslu
og
fylla
hana
svo
rækilega
út
að
furðu
sætti.
Auk
áfengis
og
tóbaks,
útvarps
og
þess
háttar
og
myndavéla
þurftum
við
að
tilgreina
nákvæmlega
alla
gjaldeyriseign
okkar
og
okkur
bent
á
að
við
mættum
búast
við
að
leitað
yrði
í
fötum
okkar,
sem
var
gert,
t.d.
hjá
einum
úr
eldhúsinu,
en
hann
hafði
gleymt
5
eða
10
gyllina
seðli
í
brjóst-vasa
sínum.
Svo
var
okkur
sagt
að
við
mættum
alls
enga
smápeninga
hafa,
þá
yrðum
við
að
tína
saman
og
láta
innsigla.
Við
urðum
að
fara
að
leita
í
skúffum
og
vösum
að
smá
mynt,
sem
öll
var
tekin
til
innsiglingar.
Passarnir
okkar
voru
skoðaðir
rækilega,
og
strax
var
fjórum
eða
fimm
tilkynnt
að
passar
þeirra
væru
ógildir,
en
það
vantaði
hjá
þeim
embættisstimpil
yfir
ljósmyndina
í
pössunum.
-
Bryggjuræfillinn,
sem
við
lágum
við
hefur
auðsjáanlega
ekki
verið
ætlaður
til
þess
að
setja
upp
á
hann
landgang,
hvað
þá
það
væri
þar
landgöngubrú,
sem
er
algeng
í
mörgum
löndum.
Hægt
var
þó
að koma á land stiga sem var nær flatur á milli skips og bryggju og ekki
hættulaust að fara á milli, þrátt fyrir spotta sem við strengdum sem handrið
Við
fengum
fljótt
fréttir
af
því
að
mjög
glæsileg
tollverslun
væri
skammt
undan
og
fengist
þar
allt
á
milli
himins
og
jarðar.
Sótt
var
um
landgönguleyfi.
Tók
langan
tíma
að
fá
það
og
gilti
það
aðeins
í
tollbúðina
og
að
því
er
okkur
var
sagt,
5
tíma
í
einu.
Ég
var
einn
þeirra
„lánsömu",
sem
komst
fyrstur
í
land.
Það
var
um
15-20
mínútna
gangur
í
tollbúðina,
og
á
þessari
leið
sá
ég
sóðalegasta
og
fátæklegasta
umhverfi
sem
ég
hefi
augum
litið.
Síldin
og
ruslið
ásamt
öllum
þeim
óhreinindum,
sem
sagt
hefur
verið
frá
og
sumir
hneykslast
af
á
Raufarhöfn,
Siglufirði
og
víðar
var
hreinasti
aldingarður
í
samanburði
við
það
rusl,
drullu
og
lykt,
sem
við
fórum
í
gegnum.
Og
tollbúðin,
þessari
„glæsilegu"
verslun,
sem
okkur
hafði
verið
sagt
frá
-
þar
var
að
vísu
hátt
til
lofts,
en
mér
fannst
þröngt
til
veggja
og
þröngt
í
búi,
ef
undan
er
skilið,
áfengi
og
tóbak,
af
því
var
nóg
úrval
og
verð
ekki
sem
verst.
Erindi
mitt
var
aðallega
að
kaupa
mér
sængurföt
sem
mig
vantaði,
en
þau
sá
ég
ekki.
Eitthvað
var
þarna.
af
vefnaði
og
fatnaði
á
sjómenn,
en
ég
held
að
enginn
Íslendingur
myndi
ganga
í
þeim
fötum.
Margir
Íslendingar
og
raunar
út-lendingar,
bölva
yfir
því
að
geta
ekki
verslað
fyrir
íslenskar
krónur
í
tollversluninni
á
Keflavíkurflugvelli
heima,
en
þarna
var
ekki
hægt
að
versla
fyrir
austur-þýsk
mörk.
Já,
vel
á
minnst,
ég
talaði
um
4-5
ógilda
passa
áðan.
Í
því
sambandi
buðust
Þjóðverjar
til
að
útbúa
sérstaka
passa
fyrir
viðkomandi,
ef
þeir
vildu
borga
fyrir
þá
DM
10.00
pr.
stk.
En
mörkin
yrðu
að
vera
vesturþýsk,
ekki
austur-þýsk.
Þessu
„vingjarnlega"
boði
var
að
sjálf
sögðu
hafnað.
Verslun
okkar
þarna
í
tollversluninni
varð
frekar
lítil,
og
lét
ég
mér
nægja
að
kaupa
sælgæti
fyrir
40
norskar
krónur.
Við
höfðum
fengið
sérstaka
landgöngupassa
þegar
við
fórum
í
land
og
urðum
nú
að
skila
þeim
til
varðanna
á
bryggjunni,
þegar
um
borð
var
farið.
Einu
verðirnir,
sem
við
sáum,
voru
þeir,
sem
skiptust
á
um
varðstöðuna
í
varðskýlinu
á
bryggjunni,
en
það
var
ömurlegt
starf,
því
frost
var
úti,
7-10
stig.
Og
skýlin
óupphituð.
Þetta
voru
vingjarnlegir
ungir
menn
en
enginn
þeirra
skildi
ensku
né
aðra
tungu
en
þeirra
eigin
og
var
svo
með
alla
starfsmenn
þarna
á
bryggjunni,
bæði
yfir
og
undirmenn,
en
slíkt
er
óvenjulegt
í
Vestur-Evrópu.
Að
lokum
kom
að
brottförinni
og
þá
fyrst
fundum
við
fyrir
alvöru,
hversu
sælan
undir
stjórn
kommúnisma
sem
svo
margir
heima
á
Íslandi
boða,
er
„sæt".
Það
byrjaði
með
því
að
öllum
var
skipað
upp
úr
koju
(kl.
1
eftir
miðnætti)
skyldu
allir
mæta
í
hásetaborðsal
(nema
skipstjórinn)
og
þar
urðum
við
að
vera
eins
og
rollur
í
rétt,
þar
til
tollurunum,
lögreglunni,
eða
hvað
svo
sem
þessi
einkennisklæddi
her,
sem
um
borð
var
kominn,
kallaði
sig.
Ég
hafði
sofið,
er
ég
var
ræstur
og
brá
mér
aðeins
í
slopp
og
var
varla
vaknaður,
þegar
fram
var
komið.
En
þegar
ég
áttaði
mig
á
því
að
hefja
átti
leit
í
herbergjum
okkar
að
okkur
fjarverandi
og
seðlaveski
mitt
lá
opið
á
skrifborði
mínu
(er
einn
f
herbergi)
þá
hélt
ég
áleiðis
til
herbergis
míns
til
að
nálgast
veskið.
Gengið
var
i
veg
fyrir
mig
af
tveim
dátum
til
að
hindra
mig,
en
ég
ýtti
þeim
rólega
en
ákveðið
úr
vegi
og
fór
mína
leið
og
var
búinn
að
ná
veskinu
áður
en
þeir
náðu
mér
aftur,
sennilega
vegna
undrunar
á
því,
að
nokkrum
skyldi
dirfast
að
ýta
við
mönnum
í
svona
fallegum
einkennisbúningi.
Mér
var
fylgt
aftur
til
matsalarins.
Mér
varð
kalt
á
sloppnum
og
ætlaði
aftur
til klefa míns, til
að
klæða
mig,
en
komst
ekki
í
gegnum
"víglínuna".
Annars
voru
þessir
menn
allir
kurteisir
og
rólegir
nema
ef
nefna
mætti
einn
skratta
í
svörtum
einkennisbúningi.
Minnti
hann
mig
á
hrokafullan
nasista
úr
bíómyndum,
enda
vissi
hann,
að
hann
var
hátt
settur.
Leitað
var
gaumgæfilega
í
öllu
skipinu
og
ef
marka
má
aðferðina
við
leitina,
en
leitað
var
mest
í
stórum
„felustöðum"
eins
og
skápum
o.s.frv.
þá
giska
ég
á
að
þeir
hafi,
verið
að
leita
að
fólki,
svona
eins
og
þeir
héldu
að
einhverjum
dytti
í
hug
að
yfirgefa
„sæluna"
frá
austrinu.
Andlit
okkar
voru
rækilega
skoðuð
og
borin
saman
við
myndirnar
í
pössum
okkar
og
sumir,
m.a.
ég
varð
að
sýna
þeim
og
telja
(svo
þeir
sæju,
þessir
þjónar)
í
seðlaveskinu.
Var
það
borið
saman
við
það,
sem
ég
hafði
gefið
upp
á
„toll"
listanum.
Og
að
lokum,
Íslendingar
sem
ekki
þegar
þekkja
sannleikann
um
ástandið
fyrir
austan,
kynnist
honum
af
eigin
raun,
trúið
að
minnsta
kosti
ekki
fagurgalanum
í
rauðu
hönunum
heima
hvorki
þeim,
sem
sýna
sitt
rétta
andlit
né
þeim,
sem
fela
sig
bak
við
nafnabreytingar.
Sumir
bölva
öllu
heima,
segja
allt
ómögulegt,
dýrt
og
ekki
hægt
að
lifa
af
tekjum
Satt
er
það,
sumar
þjóðir
geta
veitt
sér
meira
fyrir
daglaunin
en
Íslendingar,
en
það
er
líka
margt
sem
við
eigum,
en
þeir
ekki,
margt,
sem
þeir
óttast,
en
við
þurfum
ekki
að
óttast.
Og
það
vita
þeir
best,
sem
ekki
eru
heima,
að
heima
er
best
þrátt
fyrir
allt.
Til
Rússlands
höfum
við
líka
komið,
og
nú
erum
við
í
rússneskri
landhelgi
í
annað
sinn
(
2
.
des.
)
Ventspils.
Hér
er
líka
lögregluríki
eins
og
í
A-Þýskalandi,
þó
ekki
sé
það
í
pappírsframkvæmd
alveg
eins.
Hér
þarf
að
gera
tollskýrslu
eins
og
í
öllum
löndum.
En
sú
tollskýrsla
er
að
því
leyti
frábrugðin
að
hér
varðar
þá
ekkert
um
áfengi
og
tóbak,
þeir
eiga
að
vísu
nóg
að
drekka
í
landi,
en
þeir
sem
reykja
segja
(ég
reyki
ekki)
að
tóbakið
sem
þeir
hafa
á
boðstólum
sé
„tað".
Aftur
á
móti
vilja
þeir
fá
uppgefin
svona
helsta
varning,
sem
við
erum
með,
útvörp,
segulbönd,
mynda-vélar
o.s.frv.
og
gjaldeyriseign
okkar,
nákvæmlega
skráða
í
þríriti,
vilja
þeir
fá.
Langan
tíma
tók
það
okkur
að
fá
landgönguleyfi.
Ég
bað
um
landgönguleyfi
kl.
8
að
morgni,
landgöngupassinn
minn
kom
kl.
16
sama
dag.
Vopnaður
vörður
var
í
skýli
við
landganginn,
en
um
100
metrar
eru
á
milli
varðskýlanna,
svo
langt
sem
maður
sér
við
höfnina.
Og
eru
varðmenn
ýmist
vopnaðir
skammbyssum
eða
vélbyssum.
Allir
þeir
verðir
sem
ég
þurfti
að
um-gangast
voru
mjög
vingjarnlegir,
en
enginn
skildi
þó
annað
en
sitt
móðurmál,
rússneskuna.
Mikið
er
um
kvenfólk
í
starfi
bæði
tollþjóna
og
við
olíuverslunina.
td.
var
það
skemmtileg
tilbreyting
að
ung
og
myndarleg
kona
„tók
út",
sem
kallað
er,
tanka
okkar,
samþykkti
nægjan-lega
hreina
farmgeima,
en
þetta
verk
er
ekki
talið
beint
þrifalegt,
því
síður
kvenmarrsverk,
vegna
olíulyktar
og
olíuslepju
í
tönkunum.
En
þessar
rússnesku
jentur
eru
víst
engir
eftirbátar
karlkynsins
hvað
vinnu
snertir.
Við
fórum
sex
saman
í
land.
Strax
er
við
komum
út
fyrir
hafnarhliðið
breyttist
andrúmsloftið.
Við
sáum
strætisvagn,
sem
var
að
fyllast
af
fólki.
Við
ákváðum
að
fara
upp
í
hann
þegar
við
vissum
að
hann
var
að
fara
inn
í
borgina,
en
einn
farþeganna
talaði
ensku.
Þarna
í
vagninum
var
sjálfsali
sem,
farþegar
greiddu
fargjaldið
í,
en
þessi
enskumælandi
sagði
við
okkur,
að
ef
við
ættum
ekki
rúblur,
þá
skyldum
við
ekki
borga
neitt,
það
væri
allt
í
lagi.
Það
hefði
enginn
eftirlit
með
því.
Upphaflega
ætluðum
við
okkur
að
fara
til
sjómannastofu
sem
hét
Interpub,
eða
eitthvað
svoleiðis,
en
þar
hafði
okkur
verið
sagt
að
við
gætum
skipt
peningum,
en
ferðin
endaði
samt
uppi
í
miðborginni.
Þessi
enskumælandi
var
þá
búinn
að
biðja
okkur
að
selja
sér
gjaldeyri,
alveg
sama
hvaða
gjaldeyri.
Og
stuttu
eftir
að
við
komum
út
úr
vagninum
þyrptust
„gæjar"
í
kring
um
okkur,
einnig
stúlkur,
flestir
töluðu
ágæta
ensku,
og
allir
báðu
um
það
sama:
gjaldeyri,
amerískar
sígarettur,
tyggigúmmí
og
nælon-fatnað.
Báðu
meira
að
segja
um
fötin,
sem
við
vorum
í,
buðust
til
að
skipta
á
fötum
og
borga
á
milli.
Nefnið
verðið,
við
borgum.
Þeir
buðust
til
að
kaupa
t.d.
DM
10
fyrir
5
rúblur,
sem
mun
vera
rúmlega
100
%
hærra
en
það,
sem
ríkið
borgar,
en
löglega
skiptur
10
marka
seðill
gildir
í
Rússlandi
2,21
rúblu.
Á
ég
hér
við
vestur-þýsk
mörk.
Það
gildir
einu
hverrar
þjóðar
gjaldeyrinn
er,
jafnvel
íslenskar
krónur
eru
keyptar
fyrir
okurfé,
50-80%
álagning.
Sígarettupakkann
kaupa
þeir
fyrir
1-2
rúblur
(80-
170
kr.)
Segja
sjálfir
frá
því,
að
þeir
selji
hann
aftur
á 3
rúblur.
Tyggigúmmíkartonið
kaupa
þeir
á 5
rúblur,
sem
er
um
400-500
%
"hagnaður"
fyrir
farmann.
Það
skal
tekið
fram,
svo
ekki
valdi
misskilningi,
að
ekki
varð
um
neina
verslun
að
þessu
sinni,
(að
ráði
að
minnsta
kosti).
kannski
vegna
löghlýðni,
en
þó
allavega
vegna
þess
að
fáa
hafði
órað
fyrir
þessari
eftirspurn,
og
höfðu
því
ekki
neitt
með
sér,
fyrir
utan
gjaldeyri,
en
hann
var
allur
rækilega
skráður
í
þríriti
og
gat
verið
að
eignin
yrði
könnuð
eins
og
í
A-Þýskalandi.
En
þessir
kaupmangarar,
sem
eltu
okkur,
buðu
okkur
þjónustu
sína
alla.
"Segið
bara
hvað
þið
viljið,
dans,
vín
kvenfólk.
Eða
viljið
þið
partí
í
prívat
húsi?
Það kostar
ekkert,
nema
að
leggja
"partíinu"
til
áfengi,
sem
hægt
væri
að
fá
í
næstu
búllu
fyrir
3
rúblur
vodka
flöskuna. "
Og
svo
auðvitað
áttum
við
að
selja
möngurunum
nógu
mikið
næst,
þegar
við
kæmum.
"Við
borgum."
Sögðu
þeir.
Og
þeir
virtust
geta
borgað,
því
þeir
gengu
með
seðlabúntin
upprúlluð
í
vasanum,
eins
og
maður
sér
menn
gera
í
bíómyndunum.
Þessir
manntegund
þyrptist
að
okkur
hvar
sem
við
gengum.
Þeir
sáu
strax
að
við
vorum
útlendingar
og
spurðu
óhikað
á
ensku
eftir
viðskiptum.
Sumir
jafnvel
spurðu
strax,
hvort
við
værum
íslendingar.
En
íslensk
skip
silga
mikið
hingað
til
Ventspils.
Það
vakti
athygli
mína
að
talsvert
bar
á
fólki
undir
áhrifum
áfengis,
en
hvergi
sá
ég
lögregluþjón.
En
einhvertíma
hefi
ég
heyrt
heima
á
Íslandi,
að
fyllirí
og
flækingur
á
götum
úti
þekktist
ekki
í
Rússlandi.
Lítið
og
fátæklegt
þótti
mér
úrvalið
í
verslunum
og
auk
þess
er
þar
skuggalegt,
sem
raunar er
það
þannig
hvar
sem
maður
lítur
í
kringum
sig.
Þar
er
ekki
verið
að
eyða
rafmagnsorkunni
í
neinn
"óþarfa"
eins
og
það
að
lýsa
upp
„of"
mikið.
En
fólkið
virtist
ánægt,
hlýlega
klætt.
og
í
góðum
holdum.
Svartamarkaðsbraskarana og gleði-meyjarnar þekkti maður þó úr, við
nánari athugun á fatnaðinum.
Ég
er
nú
að
öllu
jöfnu
ekki
vanur
að
skoða
klæðnað
fólks,
en
þar
sem
ég
hafði
einsett
mér
að
sjá
eins
mikið af austrinu
og mögulegt var, sá það ma.
það,
að
unga fólkið fylgjast
vel með
vestrænni
fatatísku,
en
þarf
að
greiða
fyrir
það
okurfé.
Nælonfatnaður
er
ekki
til
í Ventspils
á
opinberum
markaði
var
okkur
sagt.
Ég
tók
til
dæmis
eftir
einni
stúlku,
sem
sat
við
borð
á
dansstað,
sem
ég
kom
inn
á.
-
Hún
var
í
bleikum
netnælonsokkum,
"samskonar"
og
ég
hef
séð
í
búð
í
Englandi
og
heima.
Þessir
sokkar,
sem
voru
margstoppaðir
og
saumaðir
saman
með
ullargarni
örlítið
rauðara
en
sjálfir
sokkarnir.
Þeim
sokkum
hefði
hvaða
íslensk
stúlka
sem
er,
verið
löngu
búin
að
henda.
Á
leiðinni
um
borð
aftur
kom
ég
við
í
sjómannastofunni
til
að
skipta
þar
seðlum
löglega.
Á
meðan
beið
leigubifreið
eftir
mér
og
félögum
mínum
tveim.
sem
komið
höfðu
með
mér.
Hinir
þrír
urðu
eftir
upp
í
borginni
til
að
sjá
meira
af
lífinu.
Þarna
á
stofunni
var
einnig,
ásamt
mörgu
öðru
tollverslun
sem
hægt
var
að
fá
ýmiskonar
rússneskan
varning,
ásamt
líkjör
frá
Castro
á
Kúbu,
o.fl.
stöðum.
Eftir
að
hafa
skipt
nokkrum
seðlum
keypti
ég
og
annar
félagi
minn
tvær
flöskur
hver
af
líkjör
frá
Kúbu
og
varð
að
samkomulagi
að
ég,
sem
átti
væntanlega
vakt
um
borð
færi
með
allan
líkjörinn
um
borð,
en
hinir
tveir
færu
aftur
til
félaga
sinna
uppi
í
borginni.
Gekk
nú
allt
vel,
þar
til
hjá
varð-manninum
við
landganginn.
Hann
vildi
fá
að
sjá
kvittun
fyrir
öllum
fjórum
flöskum
sem
ég
var
með,
en
ég
hafði
aðeins
kvittun
fyrir
mínum
tveim
(sem
nægt
höfðu
í
hliðinu).
Eftir
nokkurt
þjark,
á
fingramáli
og
pati
og
eftir
að
annar
varðmaður
hafði
verið
kallaður
til,
fékk
ég
að
fara
með
allar
flöskurnar
um
borð,
en
varðmennirnir
gerðu
gott
úr
þessu,
hlógu
og
klöppuðu
vinalega
á
öxlina
á
mér
og
tautuðu
brosandi
OK.
Sennilega
það
eina,
sem
þeir
kunnu
í
„ensku".
Af
samtölum
á
milli
skipverja
að
dæma
eru
menn
sammála
um,
að
fólkið
þarna
í
Rússlandi
er
á
yfirborðinu
ánægt
og
líður
vel,
því
það
þekkir
ekki
annað
betra,
nema
fólkið
sem
umgengst
sjómennina.
Það
talar
frjálslega
um
viðskipti,
fæst
við
svartamarkaðsbrask
á
götum
úti,
við
veitingaborð
í
stórum
sölum,
en
ef
tala
á
um
pólitík,
þá
lítur
þetta
sama
fólk
flóttalega
í
kringum
sig
og
hvíslar
uss...
ekki
pólitík.
Meðal
kommúnista
geta
verið
svartamarkaðsbraskarar
og
hvers-konar
glæpamenn,
en
þeir
eru
líka
"hreinir"
kommúnistar
og
hika
því
ekki
við
að
segja
frá,
ef
félagi
gefur
í
skyn
að
hann
sé
veikur
í
„trúnni".
Það
land,
af
þeim,
sem
ég
hef
komið
til,
en
þau
eru
11
-
12
talsins,
sem
mér
finnst
frjálslegast
og
minnsta
umstangið
varðandi
eftirlit
á
tollvarningi,
er
Belgía.
Ég
man
ekki
eftir
að
nokkru
sinni
hafi
verið
leitað
þar
við
komu
eða
brottför
þau
skipti,
sem
ég
hefi
komið
þangað.
Og
einu
sinni
komu
tollveróðir
ekki
einu
sinni
til
að
innsigla
keyptan
tollvarning,
sem
annars
er
ætíð
gert
í
öllum
löndum.
Þeir
báðu
aðeins
fyrir
kveðju
til
okkar,
en
þetta
var
2.
janúar
1968.
Annars
verðum
við
raunar
aldrei
fyrir
ónæði
hvar
sem
við
komum,
nema
í
A-Þýskalandi.
Rússar
leituðu
t.d.
ekkert
hjá
okkur,
þegar
við
fórum
þaðan
í
fyrsta
skiptið
eða
athuguðu
peninga
okkar,
kvöddu
okkur
brosandi
og
sumir
með
handabandi,
sem
er
einstakt.
Ég
vona
að
með
þessum
línum
mínum
hafi
ég
ekki
gert
neitt
illt.
Ég
hefi
aðeins
sagt
frá
hlutunum,
eins
og
þeir
komu
mér
fyrir
sjónir.
Ég
er
enginn
pólitíkus,
ekki
einu
sinni
Sjálfstæðismaður,
en
ég
þykist
vera
með
sjálfstæðar
skoðanir,
og
kýs
því
hverju
sinni
samkvæmt
sannfæringu
minni,
ekki
eins
og
rauðir
hanar
reyna
að
telja
mér
trú
um
að
ég
eigi
að
gera.
En
svo
mikið
er
víst
að
A-Þjóðverjar
geta
ekki
haft
sjálfstæðar
skoðanir
í
dag
og
látið
þær
uppi.
Það
er
varla
hægt
að
snúa
sér
hálfhring
án
þess
að
sækja
þurfi
um
sérstakt
leyfi
til
þess.
Trillur
og
mótorbátar
frá
A-Þýskalandi,
sem
stunda
daglega
róðra
til
fiskjar
og
lífsviðurværis
þurfa
að
sækja
daglega
um
leyfi
og
sýna
það
varðbáti,
sem
er
fyrir
utan
viðkomandi
höfn.
Og
er
þá
leitað
í
bátnum
áður
en
honum
er
sleppt
lengra.
einnig
þarf
sami
bátur
að
koma
við
hjá
varðbátnum,
þegar
hann
kemur
úr
róðri.
Ekki
held
ég
að
íslenskir
fiskimenn,
ekki
einu
sinni
kommúnistar,
gerðu
sig
ánægða
með
slíkar
aðgerðir.
Margt
fleira
mætti
telja
upp,
t.d,
þurfa
farmenn
í
höfn
í
Rússlandi
að
vera
komnir
um
borð
í
skip
sín
fyrir
miðnætti,
annars
eiga.
þeir
á
hættu
að
fá
ekki
.landgönguleyfi
næst,
þegar
skip
þeirra
kemur
í
höfn.
Þetta
kom
fyrir
fjóra
skipverja
hér
um
borð,
en
vegna
ókunnugleika
komu
þeir
dálítið
„seint"
samkvæmt
rússneskum
reglum.
Það
höfðu
tveir
skroppið
yfir
í
skip,
sem
lá
við
sömu
bryggju
og
við,
en
þar
sem
þeir
komu
um
borð
eftir
miðnætti
samkvæmt
rússneskri
klukku
(22,00
samkvæmt
skipsklukku)
þá
var
þeim
tilkynnt
að
í
næsta
skipti,
sem
við
kæmum
þangað,
fengju
þeir
ekki
að
fara
í
land.
Fólkið
austan
járntjalds
er
ósköp
svipað
að
eðlisfari
og
annað
fólk
vestan
við,
en
reglurnar,
höftin
og
þvinganirnar,
sem
rauðu
hanarnir
í
Moskvu
setja
og
krefjast
að
farið
sé
eftir,
vona
ég
að
komi
ekki
á
Íslandi.
Stranglega
er
bannað
að
tak
ljósmyndir
í
austantjaldshöfnum,
svo
engar
ljósmyndir
þaðan,
fylgja
hér
með
–
Steingrímur