Laugardagur 10. nóvember 1973
Óánægja á Vestfjörðum.
Skiptar skoðanir annars staðar
NOKKUÐ hefur grundvöllur ríkisstjórnarinnar að bráðabirgða-samkomulagi við bresku ríkisstjórnina vegna landhelgismálsins, hlotið misjafnar undirtektir meðal fólks í verstöðum úti á landsbyggðinni. Morgunblaðið hafði í gær samband við fréttaritara sína, út gerðarmenn og sjómenn í fjölda verstöðva úti um land til að forvitnast um viðbrögð á þessum stöðum.
Niðurstaða þessarar könnunar var í stórum dráttum á þá lund að óánægja og andstaða við samkomulagið er hvað mest í þeim verstöðvum, þar sem togaraútgerð er stunduð og togarasjómennirnir þurfa að sækja á sömu mið og erlendu veiðiskipin. Almennust er andstaðan þó á Vestfjörðum, og má þar segja, að útgerðarmenn og sjó menn séu einhuga í gagnrýni á samninga við Breta.
Veldur þar mestu, um að vestfirskir útvegsmann telja samkomulagið bitna harðast á Vestfjörðunum, sókn erlendu veiðiskipana verði langmest á þeirra mið Í öðrum togaraverstöðvum virðast menn-fremur skiptast eftir flokkspólitískum línum í afstöðu til samningsins; þó má þar víðast hvar heyra að mönnum sárnar, að ekki skuli vera skýr ákvæði um lögsögu Íslendinga innan 50 sjómílna hafsvæðisins. Í bátaútgerðarbæjunum er þetta mál hinsvegar minna á dagskrá, og helst á mönnum þar að heyra, að verulegar umræður hafi ekki orðið um samninginn. Verður því ekki frekar fjölyrt um þá staði hér á eftir.
En víkjum þá sögunni fyrst til Vestfjarða Að sögn fréttarit ara Morgunblaðsins á Ísafirði eru útgerðarmenn og sjómenn þar um slóðir yfirleitt mjög mótfallnir samningnum og yfirleitt nokkurri tilslökun gagnvart Bretum. Hann taldi vafalaust, að þessi afstaða mótaðist að einhverju leyti af atferli erlendra veiðiskipa á miðum Vestfirðinga að undanförnu, og vestfirskum sjómönnum þætti súrt í broti, að skömmu síðar skyldu vera gerðar tilslakanir til handa erlendu skipunum. "Þeir vilja herta gæslu, og finnst blóðugt að horfa upp á 50 - 60 breska togara í vari undir Grænuhlíð, eins og var þar fyrir 2 - 3 dögum."
Í framhaldi af þessu hafði Morgunblaðið samband við Guðmund Guðmundsson, formann Útvegsmannafélags Vestfjarða. Guðmundur kvað það samdóma álit útgerðamanna og sjómanna á Vestfjörðum, að samningur við Breta væri hreinasta hörmung, „skammarleg svívirða og hrein uppgjöf", eins og hann orðaði það. Sérstaklega deildi Guðmundur á þrennt í samningsgrundvellinum, og þá í fyrsta lagi á tímasetninguna á því hvenær veiði hólfið skyldi vera lokað. "Á samningnum sýnist mér það koma upp úr dúrnum, að Bretar hafa ráðið því hvenær svæði ætti að vera lokað en ekki við og hafði okkur þó verið heitið hinu gagnstæða. September október er einmitt sá tími, þegar engan fisk er að fá á þessu svæði", sagði Guðmundur. Hann deildi einnig á það, að ekki skyldi vera ákvæði í samningnum um rétt íslendinga til lögsögu á hafsvæðinu kringum landið, og. aðeins skuli vera.eitt hólf lokað hverju sinni í stað tveggja, eins og nauðsynlegt væri. "Ég tel einsýnt og það held ég, að sé álit okkar allra hér um slóðir, að með samningnum verðum við fyrir mun meiri erlendum togaraágangi, en ef stríðið hefði haldið áfram."
Því næst snerum við okkur til Harðar Guðbjartssonar, skipstjóra á Ísafirði. Hann kvað alla skipstjóra á togskipunum vestfirsku vera sammála um, að of langt væri gengið með þessum samningsgrundvelli. Honum sveið hvað mest, að gengið skyldi að því, að hafa eitt svæði lokað hverju sinni, þegar tvö svæði væru algjört lágmark. Hann var sammála Guðmundi um, að samningurinn kæmi harðast niður á Vestfirðingum, sókn erlendra veiðiskipa yrði lang mest á þeirra mið.
Ágúst Pétursson, framkvæmdastjóri á Patreksfirði, tók nokkuð í sama streng. Hann sagði að vísu, að skoðanir manna væru nokkuð skiptar á Patreksfirði um ágæti samningsins, taldi þó að almennt væri mjög hörð andstaða gegn honum meðal allra sjómanna Vestfjarða. Hins vegar væru allmargir útgerðarmenn, sem þættust sjá, að þetta væri kannski eini möguleikinn til að ná settu marki, og hafa þá fyrst og fremst í huga, að við fáum yfirráðarétt yfir þessu hafsvæði að lokum. Hann kvaðst þó hafa heyrt marga harma að við skyldum ekki hafa fulla lögsögu við gæslu á veiðum erlendu skipanna, heldur þurfa að sækja undir Breta i þeim efnum. "Mönnum finnst eins og þeir séu með því að láta af hendi eitthvað, sem þeim ber sjálfum, og þannig er þetta um leið orðið sjálfstæðismál landsmanna, " sagði Ágúst.
Fréttaritari Morgunblaðsins á Sauðárkróki taldi, að þar fögnuðu allir hugsandi menn þessum samningi.
En við annan tón kvað á Siglufirði. Fréttaritari Mbl. Steingrímur Kristinsson, sagði, að menn á togskipinu þar væru mjög heitir út af þessu máli og hið sama gilti um flesta bæjarbúa, er störfuðu við sjávarsíðuna. Kvað hann samningsgrundvöll ríkisstjórnarinnar hafa valdið mjög miklum vonbrigðum. Teldu menn, að úr því sem komið va og eftir sjóræningjaframkomu Breta á miðunum, hefði verið af og frá að setja fram nokkrar tilslakanir þeim til handa. "Ég held að það þýði ekki mikið fyrir breskan togara að koma hingað inn til hafnar til að fá þjónustu. Hann yrði ekki afgreiddur."
Fréttaritari Morgunblaðsins á Neskaupstað kvað þar skiptar skoðanir meðal manna um samningsgrundvöllinn. Sumir segðu, að ekki hefði verið neitt vit i öðru en að semja úr því sem komið var, en svo væri aðrir aftur gallharðir og segðu, að ekkert hefði átt að semja, þar sem nú færi vetur í hönd og Bretarnir hefðu þá orðið tilneyddir að gefast upp. Helsta röksemd þessara mann gegn samningi væri gjarnan framferði bresku togaranna og varð skipanna., sem væri slíkt að ekki verðskuldaði samninga af neinu tagi. „Almennt held ég, að menn séu sérstaklega uggandi út af einu atriði í samningnum, en það er lögsagan. Menn velta því fyrir sér hvernig hún verði túlkuð, hvernig fari ef breskt eftirlitsskip neiti að viðurkenna staðarákvörðun Íslensks varðskips. Þarna hefðu menn kosið skýrt ákvæði um rétt Íslensku varðskipanna. "Hann kvaðst þó telja, að fleiri væru inn á því að semja en hið gagnstæða, þó að fæstir væru að öllu leyti ánægðir með hvernig samið væri.
Þá fór fréttaritari Morgunblaðsins í Keflavik á stúfana, tók sjómenn tali og símaði síðan eftirfarandi: "Eftir að hafa gengið um bryggjur og farið um borð í skip hér í Keflavík, virðist mér mjög þungt hljóð í sjómönnum. Voru þeir allir nokkuð sammála um að samningar við Breta næðu engri átt: "Ræningjar á sjó eða landi eiga ekki að komast fyrirhafnarlaust út úr sínum viðjum". Sagði einn þeirra, sem ég átti tal við. Og annar sagði: "Ég held, að það hefði aldrei átt að gera neina samninga við Breta, heldur standa á okkar rétti, því að við eigum landið og sjóinn." Þannig var hljóðið í sjómönnum fiskiflotans í Keflavik."
Jákvæð rödd heyrðist hins vegar á Akranesi. Fréttaritarinn þar kvaðst telja, að flestir væru fylgjandi því að semja við Breta úr því sem komið væri. Menn vildu heldur samninga en stríð.
