Nżjar framkvęmdir ķ atvinnumįlum.
Vęntanlegar framkvęmdir hjį Rķkisverksmišjunum. - Nżtt geymslu og žurrkhśs, fyrir veišitęki sķldveišiflotans.
Eins og kunnugt er, hefir stjórn Sķldarverksmišja rķkisins setiš į rökstólum ķ Reykjavķk . Eins og gefur aš skilja, er žar um margt aš ręša, žar sem hér er stjórn langstęrsta og voldugasta atvinnufyrirtękis žjóšarinnar.
Hinsvegar er žaš ekki nema, ešlilegt, aš Siglfiršingar hafi mikinn įauga fyrir žróun og ašgeršum žessa mikla fyrirtękis, žar eš höfušstöšvar žess eru hér, og lķka vera ber, ķ höfušbę sķldarišnašarins, og rekstur žess er svo nįtengdur atvinnulķfi bęjarins, aš segja mį, aš meš žvķ standi falli atvinnumöguleikar mikils hluta bęjarbśa, og aš bęrinn eigi langmest afkomu sķna undir žvķ aš vel og viturlega skipist t.d. um stjórn žess hverju sinni.
Nżmęli eru žaš žvķ fyrir bęjarbśa. og lķklegt til aš skapa aš einhverju leyti aukna atvinnu fyrir žį, aš verksmišjustjórnin mun hafa afrįšiš aš byggja į žessu vori geymslu og žurrkunarhśs fyrir sķldarnętur (og reknet) sķldveišiflotans.
Žetta veršur aš teljast brįšnaušsynleg rįšstöfun, og vita žaš allir Siglfiršingar manna best,
hverja erfišleika hefir veriš viš aš strķša fyrir veišiskipin um geymslu veišarfęra sinna, Žar hefir eina fangarįšiš fyrir skipin verš žaš aš hauga nótum sķnum og netum upp į bryggjurnar, til višgeršar eša geymslu, žurrkunar eša hreinsunar.
Um bryggjurnar er, eins og nęrri mį geta, um hįveišitķmann geysimikil umferš og er žį eigi um annaš aš ręša, en aš leišin liggur yfir veišarfęrin, sķfelld og stanslaus, nótt og dag. Berst viš žessa umferš, grśtur og allskonar óhreinindi ķ žessi dżru veišitęki, og veršur žaš óumflżjanlega til žess, aš žau stórskemmast, og žaš svo, aš illt er śr aš bęta, eša jafnvel ógerningur ef illa tekst.
Mį óhętt fullyrša aš į žennan hįtt hafi fariš forgöršum miklar fjįrhęšir, svo numiš hefur tugum og hundrušum žśsunda.
Hiš nżja geymslu- og žurrkhśs mundi aš mestu leyti bęta śr žessum annmörkum, og mį meš byggingu žess telja, aš stórt spor sé stigiš til sparnašar og öryggis fyrir veišiflotann, auk žess, sem žaš mun hafa ķ för meš sér talsverša atvinnuaukningu fyrir bęjarbśa.
II.
Hvaš lķšur byggingu hinnar nżju 10 žśsund mįla verksmišju?
Eins og menn vita var į sķnum tķma įformaš meš samžykkt Alžingis aš byggš skyldi hér nż 10 žśsund mįla verksmišja og var byggingarkostnašurinn įętlašur um 4 milljónir króna. Śr framkvęmdum hefir žó eigi oršiš sakir hernašarįstęšna. Nś mun stjórn verksmišjanna hafa rętt um žetta mįl, og munrķkisstjórnin vęntanlega leggja žaš fyrir žetta Alžingi.
Eins og kunnugt er, er nś mikiš rętt um aukningu hins Ķslenska veišiflota, meš smķši skipa ķ Svķžjóš, og innanlands meš ašstoš rķkisins. En eins og kunnugt er, žį er verksmišjukostur til sķldarvinnslunnar hvergi nęrri nęgur fyrir žann flota, sem fyrir er, ef mikil veiši er, hvaš žį, ef flotinn eykst aš miklum mun.
En enda žótt, mikil žörf sé fyrir hina nżju verksmišju žį mundi byggingarkostnašurinn verša meiri en svo, aš S.R. fengi undir risiš įn mikils styrks frį rķkinu. Tališ er, aš byggingarkostnašur slķkrar verksmišju nś yrši ferfaldur į viš upphaflegan įętlašan kostnaš, eša um 16 miljónir. Žaš mun žvķ hafa veriš rętt um framkvęmd mįlsins į žeim grundvelli, aš fyrirtękiš sjįlft stęši straum af upphaflegu įętlušum kostnaši, ž.e. 4 milljónum + helmingi įętlašs aukins kostnašar, eša alls 10 milljónum, en rķkiš legši til hina helming kostnašaraukningar, eša um 6 milljónir.
En hvaš śr žessu veršur, mun vitanlega mest komiš undir įkvöršunum žings og stjórnar. Annars veršur eigi meš góšu móti séš, aš hjį žvķ verši komist aš byggja verksmišjuna ef alvara į aš verša śr žvķ aš auka sem mest veišiflotann, en sś aukning myndi fyrst komast ķ gagniš viš lok ófrišarins, og žį yrši lķka brįšnaušsyn į, aš hin nżja sķldarverksmišja vęri fullbśin.
Žaš er žvķ mjög lķklegt, ef stjórn og žingi er mjög annt um aukningu flotans, og um žaš efast vķst enginn aš óreyndu, aš hafist verši handa sem allra fyrst um byggingu verksmišjunnar.
Efling veišiflotans er žjóšinni lķfsnaušsyn og er ekki aš efa, aš óšara og strķšinu lżkur, verši brįš og ör žróun į žvķ sviši. Hinsvegar er alls eigi vķst, aš fyrstu įrin eftir styrjaldarlokin verši létt aš śtvega byggingarefni til nżrrar verksmišjubyggingar, og žvķ sķšur, aš slķkt efni mundi falla ķ verši. Miklu fremur er lķklegt, aš śtvegunaröršugleikar byggingarefnis muni žį stóraukast og veršiš hękka aš mun. Auk žess er ekki lķklegt aš vinnulaun og annar kostnašur viš slķkar framkvęmdir muni lękka fyrstu įrin eftir styrjaldarlokin. Žaš er žvķ sżnt aš ekki er eftir neinu aš bķša meš žessar miklu framkvęmdir. Enda er ólķklegt, aš Alžingi skoši lengi hug sinn um aš styrkja ašalatvinnuveg žjóšarinnar meš ekki stęrri upphęš en žarna er fariš fram į.
III.
Rķs hér upp stóriša ķ sambandi viš sķldveišarnar eftir lok styrjaldarinnar?
Eftir aš hinum mikla styrjaldarharmleik lķkur, veršur endurreisn hinna herjušu žjóša og žjóšlanda ašal višfagsefni allra žjóša. Sś endurreisn veršur aš vera hrašstķg og magni žrungin, ef öllu į aš bjarga viš ķ tęka tķš.
Eitt af öršugustu višfangsefnum ķ žessari barįttu veršur framleišsla matvęla og allskonar neysluvarnings. Milljónir, - tugir og hundruš milljóna - manna hefir um langt įrabil soltiš heilu og hįlfu hungri.
Mörg įgętustu framleišslulöndin, sem įšur voru nęgtabśr heilla heimsįlfa eru eyšilögš og verša eigi nżtt til framleišsla fyrr en eftir langt įrabil, og skortur og neyš rķkir miklu vķšar en nokkur getur gert sér hugmynd um. Śr žessu žarf öllu aš bęta og žó sérstaklega veršur matvęlaframleišslan aškallandi til aš bjarga žvķ af kynstofni žjóšanna, sem bjargaš veršur. Žetta er öllum heiminum ljóst og hinar sameinušu žjóšir" hafa žegar hafist handa um undirbśning žessara miklu įtaka. Ķslenska rķkinu var bošin hlutdeild og žįtttaka ķ hinu mikla višreisnar- og hjįlparstarfi, sem žaš aš sjįlfsögšu žįši.
Fulltrśi žess er nś komin heim af fyrstu rįšstefnu hinna sameinušu hjįlparnefndar, og mun vafalaust įšu, en langt lķkur nįnar skżrt opinberlega frį įlyktunum og samžykktum žessarar, merkilegu rįšstefnu og sennilega eitthvaš lįtiš ķ ljós um žaš, į hvern hįtt Ķslandi er ętlaš aš taka žįtt ķ hinni miklu alheimshjįlparstarfsemi.
En ólķklegt er aš sś hjįlp geti oršiš innifalin ķ öšru en matvęlaframleišslu. Og til žess er Ķsland vel falliš, sérstaklega aš žvķ, er lżtur aš framleišslu sjįvarafura. Enda mun eigi sķšur skortur į žeirri framleišslu, žegar žar aš kemur, heldur en framleišsla landbśnašarneysluvöru.
Žaš er litlum efa bundiš, aš fįir stašir į landi hér eru lķklegri en Siglufjöršur til žess aš framleiša neysluvöru śr sķldinni og fleiri sjįvarafuršum, sakir ašstöšu sinnar til aflafanga frį sjó.
Aušugustu sķldveišimiš heimsins munu vera hér fyrir Noršurlandi aš žvķ er til kemur hinnar feitu sumarsķldar, sem aš öllu nęringarmagni mun mega heita kjörfiskur, og auk žess hentugri til margvķslegrar tilreišslu til ljśffengra og nęringarrķkrar fęšu, en flestar eša allar fisktegundir, sem žekktar eru į noršurhveli jaršar.
Žaš viršist žvķ opin leiš til žess aš einmitt hér į Siglufirši, sem ęvinlega veršur mišstöš Ķslenskra sķldveiša sakir legu sinnar mišsvęšis viš bestu sķldarmišin, hafnarskilyrša sinna og marghįttašrar reynslu į svišum allrar tękni er lżtur aš tilreišslu sķldarinnar, hljóti aš verša mišstöš žeirra framkvęmda, er skapast kunna sakir neyslužarfar žeirra žjóša og landa, er haršast hafa oršiš śti ķ hörmungum styrjaldarinnar.
Žaš eru vķst fįar sjįvarafuršir, er hęgt er aš tilreiša jafn margvķslega og sķldin. Og žaš er vķst enginn neyslufiskur į noršurhveli jaršar, sem hęgt er aš veiša į jafn tröllaukinn męlikvarša og sķldin.
Hitt hefir jafnan stašiš žessari stórframleišslu fyrir žrifum til žessa, aš veišimagniš hefir oftast veriš mun meira en meš góšu móti hefir veriš hęgt aš hagnżta. auk žess hefir žaš sķldarmagn, sem hingaš til hefir tekist aš hagnżta meš nokkurn veginn skikkanlegu móti, aš žessu veriš flutt śr landi sem hrįefni ķ einhverja dżrustu og eftirsóttustu lśxusvöru, sem hęgt er aš framleiša. Hefir kvešiš svo rammt aš žessu, aš jafn vel sjįlf sķldarframleišslužjóšin hefir flutt inn ķ landiš żmislega tilreidda sķldarrétti fyrir tugi og hundruš žśsunda!!
Enda alkunna aš t.d. Svķar og žjóšverjar, Pólverjar og Noršmenn o.fl. hafa hagnast um milljónir hver um sig į žvķ aš kaupa žetta dżrmęta neysluvöruhrįefni héšan. Framtķšarhugsjón hins Ķslenska rķkis, aš žvķ er snertir framleišslu į neysluvöru śr sķldinni, hlżtur žvķ aš beinast aš žvķ, aš hagnżta sjįlft žį ótęmandi möguleika, er sķldveišarnar veita.
Žaš viršist einsętt. aš hér į ašal framleišslustaš žessa heimsfręga neyslufiskjar, rķsi upp verksmišja, er skili į heimsmarkašinn neysluvörum, er śr sķldinni verša unnar, fulltilreiddum, en lįti ekki lengur ašrar žjóšir fleyta rjómann og ašalgróšann af žessari framleišslu.
Og žaš er nokkurn veginn vķst, aš aldrei fyrr hafa blasaš viš Ķslenskri framleišsla ašrir eins möguleikar og nś munu skapast, aš lokinni žessari heimsstyrjöld.
Žaš viršist žvķ einsętt, aš stefna beri aš žvķ, aš setja hér į stofn framleišslustöšvar og verksmišjur, er skili į heimsmarkašinn fullbśinni og margvķslegri neysluvöru śr ķslensku sķldinni en nokkurn tķma hefur įšur žekkst.
Aš vķsu mun okkur enn skorta tękni og žekkingu į žessu sviši, en žaš er įreišanlega vissa fyrir žvķ, aš fjöldi įgętra og žrautreyndra fagmanna į žessu sviši vęri hęgt aš fį frį hinum żmsu neyslulöndum, til žess aš kenna landsmönnum tökin į hinni margvķslegu framleišslu, auk žess sem innlendri tękni į žessum svišum mundi skjótt fleygja fram meš meiri hraša og markvķsari vinnubrögšum en nokkurn órar nś fyrir Möguleikarnir eru óteljandi.
Og vķst er um žaš, aš įstandiš ķ heiminum eftir styrjöldina mundi létta okkar fįtęku og fįvķsu žjóš um žessi efni, róšurinn miklu meira er viš getum gert okkur ķ hugarlund, og fjįrmagn til framkvęmdanna mundi sjįlfsagt aušvelt aš śtvega, ef vel og skynsamlega vęri į haldiš.
Ef einungis Svķar hafa getaš hagnast um tugi milljóna į žvķ aš kaupa ótilreidda Ķslenska sķld, og ašrar žjóšir, svo sem Žjóšverjar og Pólverjar annaš eins eša meira, ętti aš vera aušvelt aš sjį, hversu gķfurlega vér Ķslendingar höfum illa haldiš į okkar mįlum ķ žessu efni hingaš til.
Nś liggur žaš ķ loftinu, aš einmitt stórframleišsla į neysluvörum śr sjįvarafuršum verši heiminum naušsynleg til žess aš sešja hungrašar milljónir į nęstu įrum og įratugum, žį er varla of djarft aš gera rįš fyrir, aš einmitt Ķsland, sem er umkringt of aušugustu fiskimišum heims, muni geta skapaš sér skilyrši til stórframleišslu og aušsęldar į žessu sviši, ef vel vęri į haldiš.
Og viš skulum ekki aš óreyndu vantreysta okkar bestu mönnum um žaš, aš žeim takist aš koma žvķ ķ kring, aš hér skapist žęr ašstęšur, aš vér žurfum eigi aš fleygja žessum aušęfum, er hafiš leggur oss upp ķ hendur, ķ gróšahķt annarra žjóša. Viš veršum aš treysta žvķ, žrįtt fyrir alla sundrung og flokkastreitu. aš ķ žessu mįli verši allir flokkar sammįla og samtaka um žaš aš skapa žjóšinni glęsileg lķfsskilyrši śr žeim aušlindum, er nįttśran sjįlf hefir lagt oss upp ķ hendur.
Takist žaš ekki veršur sjįlfstęšiš lķtilsvirši og ķ raun og veru hermdargjöf fįtękri, fįvķsri og fįmennri žjóš. Žaš eiga varla ašrar žjóšir meiri aušsuppsprettu og jafn óžrjótandi og Ķslendingar eiga ķ fiskimišunum kringum landiš. En žau aušęfi eigum vér aš nota oss sjįlfum til handa en ekki lįta ašrar žjóšir grķpa aršinn, śt um greipar vorar jafnóšum og žeirra er aflaš, og jafnvel įšur.
Ef ķslensk stjórnarvöld og žjóšin öll veršur vel į verši į nęstu įrum, um žessa hluti, žį į Ķsland og ķbśar žess glęsilega framtķš ķ vęndum, sem einvöršungu byggist į nįttśruauši žeim, er forsjónin hefir lagt oss upp ķ hendurnar.
Og žeim mun fremur ętti žjóšin aš geta veriš vongóš um žessa hluti, sem hśn hyggst nś aš taka ķ sķnar eigin hendur öll sķn mįl aš fullu og öllu til eilķfšar og ęvarandi varšveislu, žrįtt fyrir bęgslagang og mótspyrnu fįeinna danskra Ķslendinga.
IV.
Lżsisherslustöšin.
žaš er vķst nokkurn veginn vķst, aš eigi veršur žess langt aš bķša, aš rķkiš meš atbeina S.R. muni lįta byggja lżsisherslustöš. Hefir žetta mįl allmikiš veriš rętt og talsvert undirbśiš, en eins og fleiri starfsframkvęmdir oršiš aš bķša sakir styrjaldarógęfunnar.
Talsvert er žegar fariš aš bera į žvķ aš mešal leišandi manna žjóšarinnar gętir nokkurrar togstreitu um žaš, hvar slķkri stöš skuli valinn stašur, og er žį eigi ętķš gętt žeirra sjónarmiša, er segja til um hver stašurinn muni heppilegastur, heldur hitt oftast meir, hvert landshorniš eigi aš hreppa hnossiš.
Flestir munu žó lķta svo į, aš slķkt išjuver ętti aš vera žar, sem mest safnast saman of lżsinu til žess aš spara sem mestan flutningskostnašinn. Hér į Siglufirši mun framleitt meira en helmingur alls lżsismagns ķ landinu, en ašrar lżsisvinnslustöšvar eru dreifšar um alla strandlengjuna frį Vestfjöršum til Austfjarša, og hvergi nema tiltölulega lķtiš lżsismagn į hverjum staš į móts viš žaš, er hér er.
Žaš vęri žvķ mesta undarleg rįšstöfun, ef slķkri herslustöš yrši ętlašur stašur annarsstašar en hér į Siglufirši. Aš minnsta kosti hlyti eitthvaš annaš aš rįša žeirri rįšstöfun en heill fyrirtękisins og gagnsemi žess fyrir heildina. En žjóšarheillin vill stundum verša léttvęg, er hśn er lögš į metaskįlarnar móti heimskulegum hérašahroka og hreppasjónarmišum.
Eins og menn vita, žį stendur til aš reist verši einhvern tķma og einhversstašar įburšarverksmišja. Er nś žegar hafin togstreita milli Reykjavķkurblašs og Akureyrarblaša, hvor žessara staša skuli hreppa hnossiš.
Hvernig žeim hrįskinnsleik lżkur er ekki gott aš vita, en um žaš, hvar lżsisherslustöšin ętti aš vera, gęti ekki oršiš neinn įgreiningur, ef dęma ętti, eingöngu eftir hagsmunum allra ašilja, ž.e. framleišendanna. Į žeim staš, žar sem framleitt er yfir helmingur žess lżsismagns, er herša į, žar į vinnslustöš žessi aš vera. Nś mį vel geta sér žess til, aš einhver hluti žingsins heimti žaš, aš žessari vinnslustöš verši valinn stašur noršur viš Ašalvik eša ef til vill sušur ķ Vik ķ Mżrdal, eša einhversstašar, Žar sem aldrei hefir nein lżsisframleišsla veriš.
Žaš hafa lķka heyrst um žaš raddir, aš hér geti slķk stöš ekki žrifist, sakir skorts į rafmagnsorku, og var žaš į sķnum tķma eina frambęrilega įstęšan fyrir žvķ, aš stöšina skyldi reisa annarstašar. Nś er sś įstęša śr sögunni aš ętla mį, žvķ aš žegar Fljótaįrvirkjunin er tekin til starfa žį žarf ekki aš bera viš orkuleysinu. Allan lķkur męla žvķ meš žvķ aš tilvonandi herslustöš verši reist hér.
Yrši žaš eigi gert, mundi kostnašur viš byggingu og rekstur stöšvarinnar verša svo gķfurlegur, aš įlitamįl vęri hvort nokkurt vit vęri ķ aš reisa hana. Mį benda į fjöldamargt, er sparast mętti meš žvķ aš hafa stöšina hér, žó žaš verši eigi gert ķ žetta sinn, aš eins mį benda į, aš viš žaš sparašist meira en helmingur allra tilfęrslu og flutningskostnašar hrįefnisins, svo og stórfé ķ byggingu lżsisgeyma, o.m.fl.
Um allar slķkar atvinnuhorfur og atvinnuaukningu fyrir bęjarbśa og tęknilegar framfarir ķ atvinnuhįttum, žurfa Siglfiršingar aš vera vel į verši. Žeir žurfa aš beita öllu sķnu žreki og allri sinni lagni til žess aš lįta eigi ašra staši draga frį Siglufirši žį atvinnumöguleika, er hann hefir réttmętar kröfur til.
Og žaš mį lķka ętla, og žaš meš miklum sanni, aš hvorki žing né stjórn muni geta fallist į, aš höfušframleišslustöšvar sķldarišnašarins, hverju nafni, sem žęr kunna aš nefnast, verši annarstašar starfręktar og reistar en hér į Siglufirši. Um žaš kunna aš minnsta kosti allir Siglfiršingar aš verša sammįla, hvaš sem öšrum lķšur. |
