Bíófréttir-auglýsingar | Fyrsta talmyndirn ofl. | Bíófréttir-auglýsingar | Ósannindum hnekkt | Svar Thorarensens | Bíó - auglýsingar | Svar Kristins | Qou Vadis | Bíó-menningin | Reykingar í bíó | Ólætin við Nýja Bíó | Hljómgæði ofl. | Carnegie Hall | Skemmtanalífið | Kjartan Ó Bjarnason | Milli fjalls og fjöru | Helgi Sveins ofl.

>>>>>>>>>>> Svar Thorarensens

Bíó-Saga Siglufjarðar: "Neista" svarað

Úr Vikublaðinu

1935

Svargreinar, Thorarensen og Sigurðar Björgólfssonar

Svar. (Hinrik Thorarensen)

     Í síðasta tölublaði "Neista" skrifar Jón Sigurðsson langa grein um mig og hr. Sigurð Björgólfsson, kennara. Sigurður mun svara fyrir sig, en  vil ég með  nokkrum línum leiðrétta frásögn J. S.

    Ég skal taka fram, að aðdróttunum hans og svívirðingum svara ég ekki, lýsir hann best  sjálfum sér með slíkum rithætti.

     J. S, talar um að ég reki 2-3 kaffihús hér í bæ, og sjálfsagt sé að athuga, hvort ekki sé  rétt að loka einhverjum af þessum "sjoppum" mínum.

     Ástæðan fyrir því að ég setti upp veitingasölu í "Bristol" var sú, að ekki tókst að  leigja plássið út og til þess að hafa upp sem svaraði húsaleigu, lét ég selja  þarna veitingar í 3-4 mánuði að sumrinu. Hafa sjómenn oft minnst á við mig hve  þægilegt þeim þætti að geta keypt þarna mjólk, öl og tóbak eftir lokunartíma  búða og fengið vörurnar með búðarverði.

    Á hinn bóginn hefur enginn hagnaður  verið af verslun þessari og þegar ég frétti í vor að kaupmenn ýmsir hefðu horn í  síðu þessara veitingahúsa, tilkynnti ég bæjarfógeta að ég myndi í haust loka  þessari veitingasölu fyrir fullt og allt, þar sem ég sennilega gæti haft leigu upp  úr plássinu á annan hátt.

     Þá kemur "Turninn". Eins og mörgum Siglfirðingum mun kunnugt. var reynt að  taka lóð mína vestanvert við Kaupfélag Siglfirðinga eignarnámi og beðið um  samþykki bæjarstjórnar til þess. Það var þó fellt, en með jöfnum alkvæðum. Til  þess að verja þessa lóð mína, sem ég ekki vildi selja, keypti ég turn þann sem  þar stendur og lét flytja hann á lóðina. Leigði ég turninn til veitingasölu í fyrra  sumar. En fyrst í vor fór ég að reka þar veitingasölu.

     Í vor, þegar hr. Aðalbjörn gullsmiður Pétursson bað mig um turninn á leigu, sagði ég honum, að ég   myndi hafa leigt honum turninn ef hann hefði beðið um hann fyrr, en  nú væri búið að ráða starfsfólk til haustsins. Svona er nú málinu varið. Og geti ég  leigt  turninn út, mun ég   frekar gera það en að reka þar veitingasölu. Ágóðinn er nú ekki meiri  en þetta. Hr. J. S. þarf því ekki að tala um með mikilmennsku, að rétt væri að loka  þessum "sjoppum", ég   mun fúslega gera það að sjálfsdáðum þegar ráðningartími fólksins  er útrunninn.

     Þá talar Jón um kvikmyndahúsið. Segir hann að myndirnar séu vondar og slitnar af því  að ekki sé tímt að greiða nógu háa leigu til að fá góðar myndir. Og að kvikmyndahúsið sé  rekið sem gróðafyrirtæki en ekki sem menningartæki, það vill nú svo vel til, að  flokksbræður J.S. reka sjálfir kvikmyndahús á Ísafirði (bæjarrekstur). það hlýtur þó að  vera rekið sem menningartæki og þar eru þó sjálfsagt sýndar góðar myndir og há  myndaleiga greidd. Hugsa ég  að J. S. beri ekki á móti þessu.

     En nú vil ég   skýra almenningi frá, að Akureyri, Siglufjörður og Ísafjörður sýna oftast  sömu myndirnar og sama myndaeintakið. Myndirnar eru sendar frá Reykjavík til  Akureyrar, þaðan hingað til Siglufjarðar og héðan til Ísafjarðar. Séu myndirnar slæmar  hér, batna þær sennilega ekki við að fara nokkrum sinnum gegn um sýningarvélarnar hér  áður en þær koma til Ísafjarðar. Og ólíklegt er, að sama myndin geti talist góð og menntandi á Ísafirði, en vond og ómöguleg hérna. Myndaleigan er sú sama hér og á  Ísafirði.

    Þessi fullyrðing J. S. á heldur ekki við nein rök að styðjast, flestar myndir sem  sýndar eru hér eru óskemmdar, og Siglufjarðarbíó (Nýja-Bíó) sýnir ekki lakari myndir en önnur  kvikmyndahús hér á landi.

     Þá talar J. S. um að óhemju gróði hljóti að vera af rekstri kvikmyndahússins þar sem  sýndar séu 2-4 sýningar á dag. Tvær sýningar á dag er aðeins stuttan tíma um  hávertíðina.

      Á veturna er oft ekki nema tvær sýningar á viku. En það fer ekki eftir sýningarfjölda  hve gróðinn er mikill heldur eftir umsetningu. Og oft er hér á Siglufirði, sýnt fyrir svo að  segja tómu húsi. Er td. ekki langt síðan að sýnt var fyrir kr. 1,50 - einn aðgöngumiði seldist - , en samt var sýning ekki látin falla niður. Þar sem ég   vil ekki gabba fólk, er það regla  mín, að auglýst sýning fari fram enda þótt ekki seljist nema 1-2 aðgöngumiðar, eins og  oft kemur fyrir.

     Hvað gróðanum viðvíkur má halda áfram samanburði á  kvikmyndahúsunum á Ísafirði og Siglufirði. Ísafjörður er fólksfleiri bær en Siglufjörður og vertíðartíminn lengra þar en hér. Í íbúatölu Siglufjarðar er talið fólk er býr á Siglunesi,  Héðinsfirði og á Dölum - og verður íbúatala bæjarins við það hærri en hún raunverulega er. 

      Á Ísafirði hefir útkoman orðið sú, að tap hefur orðið á rekstri kvikmyndahússins ár eftir  ár síðan bærinn fór að reka það. Morgunblaðið flutti einu sinni grein um að Ísafjarðarbíó  hafi fengið frest eða jafnvel eftirgjöf á skemmtanaskatti vegna þess að rekstur  kvikmyndahússins hafi gengið svo illa, að engir peningar voru til að greiða skattinn með.  Og naut kvikmyndahúsið þó þeirra miklu hlunninda að þurfa ekki að greiða útsvar.

      Þessi fullyrðing J. S, um að Siglufjarðarbíó hljóti að stórgræða þegar honum er kunnugt um að Ísafjarðar-Bíó hefir verið með tap, er að minnsta kosti  ekki heppileg frá hans pólitíska sjónarhól séð, því hér er hann ósjálfrátt að mæla  með einstaklingsframtaki. Nei, Siglufjarðarbíó er ekki stór tekjulind, eins og J.  S. gefur í skyn, og ef rekstri þess væri ekki hagað þannig, að hægt er að  sameina mannahald við bíóið og annan verslunarrekstur er ég hefi með  höndum myndi útkoman verða lítið skárri en á Ísafirði.

      Þá talar J S um að verð aðgöngumiða sé of hátt. Ef til vill er honum ekki kunnugt um,  að skemmtanaskattur er 18 % af brúttó umsetningu. Og sömuleiðis veit hann máski ekki,  að aðgöngumiðarnir kosta eins. mikið á Ísafirði og hér og þar er verð þeirra þó ekki of  hátt þar sem kvikmyndahúsið,  ber sig ekki með því verði.

H. Thorarensen. 

Skemmtanir og atvinnuleysi. 
(Sigurður Björgólfsson ritstjóri)

      Greinin sem átti að birtast í síðasta Siglfirðing, en vék fyrir auglýsingum,  hefir vakið mikið umtal hér í bænum, þó óbirt væri, vegna árásar "Neista" á ritstjóra þessa  blaðs og Thorarensen, lækni. og hefir Neisti gert greinina frægari en efni stóðu til í  upphafi. Er bæjarbúum mál þetta kunnugt orðið.

      Það stóð mikið til fyrir ritstjóra "Neista" síðastlinri þriðjudag. Hann stóð á gatnamótum  og tilkynnti lýðnum að nú væri "Neisti" svo magnaður, að ríða mundi "íhaldinu" í þessum  bæ að fullu. Vikaliðugir kratar hlupu og hjóluðu heim í húsin að tilkynna  gleðiboðskapinn, svo kaupendurnir væru betur undirbúnir er þeim bærist hið magnaða  blað. Sjómaður einn kom þar er ritstjóri stóð.

"Sæll vert þú Jón félagi", segir hann.

"Sæll vinur" sagði Jón.

"Ég heyri að þú sért orðinn  hér ritstjóri og hafir skrifað stóra skammagrein um "íhaldið" hérna".

 „Já, ég  er nú heldur á  því," sagði Jón. "Það verður að láta fólkið vita að íhaldsritstjórinn hérna hefir selt sannfæringuna  fyrir sextíu krónur".

"Auminginn", sagði maðurinn. "Þér hefir þótt það lítið. Þú ert víst  ekki vanur að selja hana svo vægu verði".

      Jón varð hvumsa við og stakk báðum höndum í rassvasana, rétt eins og hann geymdi  þar sem enn væri eftir ólátið af sannfæringu upp í bein og bitlinga Alþýðusambands og  ríkisstjórnar.

      Má segja að það sé sprenghættulegur staður fyrir svo arðsaman hlut, því talsverður  "vindur" er í manninum.

      Það er ekki gott fyrir Jón eða aðra stórkrata að vera að brigsla öðrum um  sannfæringarverslun, því fáir munu vera hálsliðamýkri en þeir og örlátari á sannfæringu  ef bein eru í boði og er það frægt orðið með endemum.

      Það er ekki til neins fyrir Jón að telja Siglfirðingum trú um að ritstjóri Siglfirðings selji  sannfæringu sína. Það trúir honum enginn. En Siglfirðingi veitir ekki af auglýsingunum,  hann er sem sé hvorki gefinn út af almannafé, og ekki skuldar hann 300 þúsund í  Útvegsbankanum og ennþá síður að fátæk alþýða sé pressuð til að halda honum uppi með  skatti af þurftarlaunum sínum.

      Það er ekki rúm til þess að kvitta frekar fyrir greiðann er "Neisti" gerði ritstjóra  Siglfirðings með greininni, enda gerist þess ekki þörf.

Fer greinin hér á eftir: 

      Það hefir víst vakið athygli flestra, hve óvenju mikið hefir verið hér um kaffihúsalíf,  dansleiki opinbera og "klúbba" og ýmsar aðrar aurafrekar lystisemdir fólksins. Þær eru  alltaf að fjölga stofnanirnar hérna í bænum, sem gera sér atvinnu úr dansfíkn fólksins. Það  vekur einkennilegar og margskonar hugsanir að ganga hér um göturnar stutt fyrir  miðnættið (um 11 til 11,1/2) og gægjast inn á dansbúlurnar og kaffihúsin.

      Fólkið rennur í þungum straumum eftir götunni. Bíó er að tæmast þetta kvöld.

      Í þetta sinn erum við stödd hérna upp hjá Ráðhústorginu þar sem í óljósri hylling  gnæfir hið "tilkomandi" ráðhús 4-5-6 hæðir með turni og öllu tilheyrandi. Við sjáum  fyrir oss rétthyrndan, sléttan funkisturninn eða þá gulrófuturn eins og þeir tíðkast á  Akureyri. En þetta hverfur fljótt.

     Veruleikinn blasir við: Fjósin gömlu., skökk og skæld,  og risa vaxin hálfgróinn haugurinn suður undan. Sumar fjósbyggingarnar eru nú að  hrynja í rúst - hafa að því er sagt er, sligast af hinu sífellda, beljandi mannlega  vatnsmagni, er á þeim hefir dunið áratugum saman. Músík og söngur ríður á hlustunum  úr 4 stöðum. Píanó snillingurinn í Brúarfossi trakterar hljómborð slaghörpunnar svo undir  tekur, hljómsveitin á Bíókaffi hamast, daufur ómur berst út af Bíó, úr hljómvélum  kvikmyndahússins og norskur sálmasöngur og organsláttur ómar innan úr  Fiskerhjemmet. Úr öllu þessu verður undarlega disharmonisk symfonía, sem minnir á  útvarpsklassík.

      Undir drynur, eins og brims og fótadráttur unga fólksins á Bíókaffi og  Brúarfossi. sem er að kiða sér og aka með dýfum og fettum innan um borðin, sem hlaðin eru venjulegum kaffihúsavistum og sígarettustúfum úr  Tóbakseinkasölu ríkisins. Við göngum lengra og berumst með straumnum. Við mætum  fjölda ungra meyja og eldri með yndislega blóðrauðar varir, sem óvart hafa orðið í  stærra lagi, og ilmandi púðurlyktin blandast saman við forarlyktina upp úr götunni og  fúlu stækjuna sunnan af sandinum.

     Allar eru ungu meyjarnar með leðurtuðrur sínar, sennilega með nauðsynlegustu  áhöldum: púðri, varalit, naglalakki, augnabrúnalit og fleiri nauðsynjum. Það er  áreiðanlega ekki hörgull á innflutningi né gjaldeyri fyrir þessar nauðsynjar.

      Hjá Maju eru  ungfrúrnar að láta snyrta lokka sína. - Maja á að setja kórónuna á sköpunarverkið, og  tekst það prýðilega. Nú fer að berast að eyrum gjallandi músík úr austurátt. Hún berst  frá Dettifossi, sem er , fjölsóttasta kaffihúsið, enda eru þar kunnáttumenn að verki, sem  draga að sér "kúnnana" eins og segullinn stálið. Besta hljómsveit bæjarins. Þarna er  Siglufjarðar "Chat noire". Vér lítum inn. Hvert sæti er þéttskipað í báðum sölum.

     Iðandi kös af kiðandi göngufólki, sem þreytir ganginn aftur og út á hlið og kallar það  dans. þarna er mikið ryk eins og annarstaðar. þar sem "dansað" er. Rafmagnsdælan hefir  ekki við að ausa út rykinu, sem óumflýjanlega berst inn af götunni og þyrlast upp af  hvíldarlausum fótadrætti hinnar "dansandi" kasar.

     Hljómsveitin leikur dúndrandi potopurri, sullað saman af ólíklegustu efnum.

    En meistaraverkið gengur í fólkið. Það hrífst með og syngur undir og sogar ofan í móð  lungun allar þær loftrænu krásir er þarna fást ókeypis. Dansinn er sá sami og allstaðar  annarstaðar, sviplaust við vanganudd og mjaðmakið. Hvert par hefir þó sína "aðferð" eftir lundarfari og ástríðum hvers og eins. Er þetta list?

     Manni dettur ósjálfrátt í hug kvæðið um kúna og hestinn sem fóru á dansleikinn.  Sennilega hefir einhver nútíma-Esóp búið það til.

     Kvæðið er svona og mætti sennilega  nota það til að kiða sér eftir á kaffihúsi:

"Klárinn dansaði kúna við" - Carioca ­

"aftur, fram og útá hlið" - Cariuca ­

"Kýrin varð skotin í klárnum strax" - Carioca ­

"En hvað þú hefur fallegt fax!" - Carioca ­

"Kýrin sigraði klársins vit" - Carioca

"með vangapúðri og varalit."- Carioca

"Klárinn fylgdi svo kúnni heim" - Carioca ­

"Svo er nú sagan af þeim" - Carioca ­

     Vér göngum út og niður á byggju. Allt er þar í eyði og tómi. Ekkert skrölt, engin köll,  engin beykishögg - ekkert líf.

      Uppi í bænum streyma síðustu aurar fólksins úr tómum pyngjunum inní danskrárnar,  kaffihúsin og bíóið.

      Hvað er framundan? Er nokkurt vit í þessu? Hvað fær fólkið fyrir peningana? Hvað  miklu er eytt í þetta á hverju kvöldi, eftir að áfengisverslun ríkisins hefir verið opin allan  daginn.

      Eru engin takmörk fyrir því hve margir mega afla sér fjár á heimsku?