Kvikmyndahús

eiga að vera rekin af bæjar- og sveitarfélögum.

Þegar fyrstu ófullkomnu kvikmyndirnar voru sýndar, hefur fáa órað fyrir því, hvert stórveldi var þar í fæðingu. Nú eru kvikmyndirnar orðnar sjálfsagður þáttur í daglegu lífi fjölda fólks í öllum menningarlöndum. Þær eru orðnar eitt af mikilvirkustu áróðurstækjum nútímans. Á ég þar ekki aðeins við það, þegar þeim er beitt í pólitískum tilgangi, heldur hafa kvikmyndirnar áhrif á hugi áhorfendanna og móta viðhorf þeirra til hlutanna.

Það segir sig sjálft að slíkt tæki, sem kvikmyndirnar eru, getur verið tvíeggjað vopn. Þær geta verið menningartæki, sem gefa möguleika til að útskýra torveld viðfangsefni og auðskilin. Þær geta glætt fegurðartilfinningu manna, aukið skilning þeirra á lífi annarra. þroskað siðferðisvitund þeirra. En þær geta líka verið menningarfjandsamlegar, ruglað heilbrigða skynsemi, spillt smekk fólksins og haft niðurdrepandi áhrif á siðgæði hugmyndir þess. Alls þessa þekkjum við dæmi.

Eins og við er að búast hefur kvikmyndaframleiðslu í auðvaldslöndunum lotið því sama lögmáli og önnur framleiðsla, að tilgangurinn er sá fyrst og fremst að græða peninga. Á þetta í fyllstum mæli við amerísku kvikmyndaframleiðsluna, en af henni höfum við íslendingar nú nær eingöngu að segja. En þetta útilokar þó ekki það, að myndirnar geti verið misjafnar. Það eru til snillingar á meðal kvikmyndaframleiðendanna og það eru til myndir, sem eru listaverk. Það er því ekki alveg sama, af hvaða endanum er tekið.

Það sem sagt var um framleiðslu kvikmyndanna á líka við um sýningu þeirra. Kvikmyndahúsin eru flest rekin af einstaklingum eða auðfélögum og þá auðvitað sem gróðafyrirtæki en ekki sem menningarstofnanir. Þessum eigendum þeirra er yfirleitt sama hvað sýnt er, aðeins að það gefi peninga í kassann. Mest er sóst eftir ódýrustu myndunum, en þær eru að jafnaði óvandaðastar og lélegastar.

Eðlilegast væri að hið opinbera og þá fyrst og fremst viðkomandi bæjar- og sveitarfélög eigi kvikmyndahúsin og reki þau. Ætti það að tryggja betur að menningarsjónarmiðið sé ekki sniðgengið og á hinn bóginn á gróðinn af sýning unum heima í sameiginlegum sjóði bæjarbúa, en ekki í vösum einstakra manna. Vil ég þó leggja meiri áherslu á fyrra atriðið.

Hér í bæ er kvikmyndahús, sem hr. Hinrik Thorarensen á og rekur. Verður ekki annað sagt, en að rekstur þess ber mjög hin sömu einkenni og annar atvinnurekstur þessa manns hér í bæ. Samanburður við kvikmyndahús í öðrum kaupstöðum hér á landi, býst ég við að yrði húsinu hérna mjög óhagstæður og er þó ekki til mikils jafnað sumstaðar. Á þetta bæði við um myndaval og um húsið sjálft og hvernig búið er að áhorfendum.

Hvað myndavalið snertir, býst ég þó við að bilið sé nú orðið ekki svo mjög mikið, því að aðrir bíóeigendur hafa nú í seinni tíð lagst það lágt að ekki er með góðu móti hægt að vera miklu neðar. Eiga flest kvikmyndahúsin skilið harða gagnrýni. Þó mætti benda á margar góðar og sæmilegar myndir, sem sýndar hafa verið annarsstaðar en ekki komið hingað. Einnig má benda á, að annarsstaðar eru að staðaldri sýndar aukamyndir, aðallega nýjar stríðsfréttamyndir, en hér má það heita viðburður ef sýnd er aukamynd.

En hvað húsið sjálft snertir þá er það langt neðan við það, sem annarsstaðar er, má heita að það sé fullkomin ósvinna, að bjóða fólki upp á slíkt. Sæti eru óþægileg og ótölusett. Verða þeir sem ætla að vera vissir um sæti að koma og setjast inn 20 mín. eða jafnvel hálftíma fyrir sýningu, því að engin trygging er fyrir því að fá sæti, þótt búið sé að kaupa miða ef ekki er strax sest. Sumir bekkirnir eru þannig að ósjaldan hefur það komið fyrir að þeir hafa liðast sundur á miðri sýningu og áhorfendur setið í spýtnahrúgunni á gólfinu.

Nú í seinni tíð hefur rottugangur ágerst svo mjög, að áhorfendur eru alls ekki óhultir fyrir því að þessar mjúku og fóthvötu skepnur smjúgi ekki á milli fóta þeirra. Það er nú er ef til vill illa gert að amast við þeim, því að þær hafa sjálfsagt gaman af að fara á bíó líka, en það kunna margir illa við þetta.

Mætti bæta úr þessu með sérstökum sýningum fyrir þessa bíógesti. Sú leið hefur þó ekki verið farin, heldur rottunum sagt stríð á hendur. Hafa í þeim bardaga verið notuð einhver vopn, sem leiða af sér slíkan ódaun að miklum óþægindum veldur. Hvort hér er um að ræða gashernað eða eitthvað annað er ekki kunnugt. Vera má að hér verði á breyting þegar eitrunin er farin að verka.

Ýmislegt fleira mætti upp telja af séreinkennum þessa kvikmyndahúss, en hér skal þó staðar numið. Þó verður ekki hjá því komist að geta þess, að mikið vantar á að taltækin séu sambærileg við það sem er annarsstaðar.

Áki Jakobsson hefur nú flutt frumvarp um það á Alþingi, eftir ósk bæjarstjórnar, að bærinn fái einkaleyfi til bíóreksturs. Fram hafa komið breytingartillögur um að öllum bæjum og kauptúnum verði veittur þessi réttur.

Óvíst er hvað ofan á verður í þessu, en þetta er nauðsynjamál, sem þarf að fá afgreiðslu sem fyrst. Reykjavíkurbær hefur nú samþykkt, að taka rekstur Gamla Bíó og Nýja Bíó í sínar hendur ef frumvarp þetta með breytingartillögu. verður að lögum. Eigendur kvikmyndahúsanna syðra eru alveg æfir út af þessu, sem og líka von er, því að þá missa þeir þær gífurlegu tekjur, sem þeir hafa haft af þessum rekstri.

Er vonandi að Alþingi sýni þann þroska að samþykkja svona lög. Þetta er stórkostlegt menningar- og fjárhagsatriði og það ætti fyrir löngu að vera búið að veita bæjum og sveitarfélögum þennan rétt. Bíóhúsið hérna er til vansæmdar fyrir bæinn og því er alveg sérstök nauðsyn að hér breytist til batnaðar.

Þá vitum við hvernig kommúnistarnir hugsuðu árið 1943. SK