Úr Vikublaðinu
20 ágúst 1941
Bíó-menningin
Þeir, er lesið hafa bók hins fræga breska blaðamanns, Douglas
Reed, er kom út s.l, ár í íslenskri þýðingu, muna vafalaust hver ótti honum
stendur af áhrifum þeim, er amerískar kvikmyndir hafa á æskulýð Englands.
Ekki verður þess enn vart, að blaðamönnum Íslands né
uppeldisfrömuðum Íslendinga hvarfli neitt slíkt í hug, því hvergi örlar á
gagnrýni í þessa átt, nema hvað valdalitlar "barnaverndarnefndir" eru af
veikum mætti að og engri eða lítilli aðstoð lögreglunnar, að sporna við því að
börnum innan fermingar sé leyfður aðgangur að versta mynda óhroðanum.
Á þetta mál hefir lítillega verið drepið hér í blaðinu áður.
Blaðið "Eining", sem út er gefin af Samvinnunefnd Stórstúku
Íslands, Íþróttasambands Íslands, Ungmennafélaga Íslands og Sambands
bindindisfélaga í skólum, birtir afar athyglisverða grein um áhrif
kvikmyndanna á æskulýð Bandaríkjanna.
Er, grein þessi þýdd úr einu úrvalsriti Bandaríkjanna, af
Pétri Sigurðssyni ritstjóra blaðsins, sem ritar jafnframt um þetta mál frá
uppeldislegu sjónarmiði.
Með því, að "Eining," sem þá er ágætis rit, er í örfárra
manna höndum hér í Siglufirði, leyfir Siglfirðingur sér að kynna grein þessa
fyrir lesendum sínum og birta úr henni sýnishorn af þýddu köflunum.
Uppistaða hinnar amerísku greinar er álit rannsóknarnefndar í
Bandaríkjunum, er hefir það með höndum að safna fróðleik og ábyggilegum
skýrslum um amerískar kvikmyndir og áhrif þeirra á æskuna.
Nefnd þessi, sem heitir "The Motion Picture Research Council"
er skipuð viðurkenndum vísindamönnum og uppeldisfræðingum frá ýmsum helstu
háskólum U.S.A. og hefir nú rannsókn þessi staðið í full 4 ár. Hér fara á
eftir kaflar úr grein þessari:
"77 milljónir manna sækja kvikmyndahúsin vikulega. Af þessu er
stór hópur, sem viðkvæmur er bæði fyrir illum og góðum áhrifum, því að 37 af
hverju hundraði eru börn og unglingar. 11 milljónir barna innan 11 ára sækja
þessar kvikmyndir vikulega.
Hvað er svo að sjá á þessum sýningum? Af 1500 filmum, sem
nefndi rannsakaði, voru 75-80% myndir sem sýndu glæpalíf, kynferðisóra og
ástarbrask. Sundurliðun á öðrum 115 filmum var á þessa leið:
66% sýndu drykkjuslark, 43% ölvun og óreglu og 78% sýndu
einhverskonar drykkjuslark og vandræðalíf. Í þessum myndum komu fyrir 71 morð,
59 ofbeldisverk, 71 rán og 21 mannþjófnaður (kiddnappings). Alls voru 449
glæpir í þessum 115 filmum.
Nú kemur orðréttur kafli úr sjálfri greininni: "Oftast er
flagarinn og glæpamaðurinn látinn vera einhver hetja og dugnaðarmaður, sem
áhangendur hans tigna og tilbiðja. Oft hafa sýningargestir samúð með hinum
duglegu glæpamönnum og dást að þeim.
Í sumum myndunum er ósiðseminni smeygt inn á lævíslegan hátt
og af ásettu ráði. Lítið er gert úr og jafnvel dregið dár að skírlífi og
helgi hjónabandsins. Í þessum filmum, sem löðrandi eru í losta, áfengisflaumi
og kynferðisórum, er hóran, kvennaflagarinn og ræninginn uppáhald fjöldans".
Kvikmyndir eru framleiddar í gróðaskyni og framleiðendurnir
leyfa sér að ganga langt í framboði alls þess, sem æsir og örfar aðsókn
sýninganna. Gagnrýnendur hafa jafnvel leyft sér að staðhæfa, að
kvikmyndaframleiðendur hefðu að gróðavegi sýningu á ósiðsemi kvenna."
Þá eru foreldrar hvattir til að gera sér ljóst, að samkvæmt
skýrslu hinnar áðurnefndu rannsóknarnefndar, megi alltaf búast við, að börnin
og unglingarnir hafi fyrir augum myndasýningar, sem kryddaðar séu glæpum og
kynferðislosta.
Þar sem alltaf sé að minnsta kosti um eitt eða tvö morð að
ræða. Baktjald allra sýningarinnar lúxuslíf, þátttakendur gjálífur og
léttúðugur lýður, hóflaus og djarfur í klæðaburði, veill í skapgerð og
siðgæði, lauslátur, nautnasjúkur og taumlaus, hneigður til glæpalífs og
óstjórnar í kynferðismálum, en með litla hugsun og hirðusemi um það, hvernig
best megi bjargast áfram í heimi vorum.
Það er staðreynd, segir þar ennfremur, að börn verða óánægð
með heimili sín, agalaus og foreldrum óhlýðin, jafnvel uppreisnarsöm.
Ungar stúlkur og piltar einnig, hafa margsinnis borið fyrir
dómstólum, að viðbrigðin hafi orðíð svo mikil á hversdagsleika heimilanna
eftir glæsileik sýninganna, að þeim hafi tekið að leiðast heimilin og hafi því
lagt kapp á að komast út í hið æsandi, margbreytilega og fjöruga ævintýralíf
eða glæpaferli.
Tveir prófessorar hafa lagt fram skýrslu, er staðfestir,
að 55% af vandræðadrengjum, sem yfirheyrðir voru höfðu orðið fyrir hinum
spillandi áhrifum við það, að horfa á ræningjalýð á
sýningunum. Þá langaði til, eins og þeir sögðu: "Að ná sér í aura með léttu
móti."
Helmingurinn af 110 unglingum á einni stofnun fyrir dómfellda
unglinga, kenndi kvikmyndunum um það uppátæki þeirra að bera á sér skotvopn.
28% gáfu upp sömu orsök til ofbeldisverka þeirra og
rána, og 21% sögðust hafa lært í kvikmyndahúsum, hvernig hægt væri að gabba
lögregluna... . "Ég tók eftir því," segir einn sakborningurinn, "að hetjur
kvikmyndanna voru menn, sem þurftu aldrei að vinna en höfðu samt næga peninga
og ótakmarkaða kvenhylli. Allar stúlkur sóttust eftir þeim . . . . . . Það
hlaut að vera dásamlegt að lifa slíku lífi, hugsaði ég. Að hafa nóga peninga,
leika sér í lúxusbílum, klæðast ríkmannlegum fötum og geta hrifsað til sín
kvenmann hvenær sem helst eftir geðþótta. "Ég er enn á þeirri skoðun að þetta
sé dásamlegt líf."
"Þessi glæpakvörn", segir greinarhöfundur, hefir átt sinn
drjúga þátt í að skapa hina almennu tilbeiðslu gullkálfsins og græðgi í
lúxuslíf, auðlegð og makindalegt líf."
Þetta er aðalatriði greinarinnar í "Einingu" og eru það
sannarlega orð í tíma töluð. Það væri vissulega komið mál til þess að
stjórnarvöldin hér og fræðslumálastjórn færu að skerast í leikinn og athuga
hvernig umhorfs er hér á landi í þessum málum.
Hér sést aldrei nokkurskonar gagnrýni á efni i kvikmynda. Ef
blöðin minnast á myndir, er sýndar eru almenningi, er það eintómur lofsöngur
um ágætan leik og hrós um efni "stórfenglegar myndar".
Það er eitthvað bogið við þetta. Því engin hætta er á því að
hingað veljist neitt úrval úr kvikmyndagerðinni. Heldur mun hitt sönnur nær,
að þar sé upp og ofan rusl úr “glæpakvörninni” amerísku, sem malar gull í
sjóði kvikmyndajarlanna en siðferðilegra örbrigð handa æskulýðnum.
Hér í blaðinu hefur áður verið stungið upp á því að
kennslumálaráðuneytið og fræðslumálastjóri skipuðu nefnd til að annast
útvegun kvikmynda og útbýta þeim til kvikmyndahúsanna.
Með því móti ætti að fást trygging fyrir því, að auðhringar
amerískra gróðamanna væru ekki einráðir um “bíóuppeldi æskulýðsins”. Hitt gæti
líka vel verið að þeir sem alist hafa upp við myndir úr amerísku
“glæpakvörninni” hættu að sækja bíóin ef í boði væru þar aðeins úrvalsmyndir,
er gerðu hvorutveggja í senn að mennta fólkið og göfga það.
Það yrði ef til vill ofurlítið auratjón fyrir eigendur
bíóhúsanna, en tvímælalaust gróði fyrir þjóðina.
Óundirskrifuð grein.
(Skal engan undra)