Noršurlandssķldin er prżšilega fallin til nišursušu.
Į vegum Rķkisverksmišjana hafa veriš geršar hér ķ sumar mjög merkilegar tilraunir meš nišursušu sķldar. Fyrir žessum tilraunum hafa stašiš žeir dr. Jakob Siguršsson og Ingimundur Stefįnsson.
Tildrögin aš žessu voru žau,, aš dr. Jakob vor fališ af stjórn Rķkisverksmišjanna, mešan hann var ķ Amerķku aš kynna sér nišursušu og nišurlagningu sķldar.
Aš žvķ bśnu, var hann bešinn aš gera įętlun um byggingu verksmišja til žessarar framleišslu. Gerši hann allżtarlega įętlun um nišursušu- og nišurlagningarverksmišju, sem getur sošiš nišur ķ 48.000 dósir 8 įtta tķma vakt.
Vegna žess aš ķslensk Noršurlandssķld hefur ekki įšur veriš sošin nišur, žótti nokkur vafi leika į um žaš, hversu hęf hśn vęri til slķks. Var dr. Jakob žvķ fališ aš gera hér ķ sumar tilraunir meš žetta ķ smįum stķl.
Fékk hann til lišs viš sig Ingimund Steinsson, sem žį var nżkominn heim frį Žżskalandi. Hafši hann lagt stund į nišursušu sjįvarafurša, og unniš um sex įra skeiš sem verkstjóri ķ stórri nišursušuverksmišju ķ Pillau ķ Austur-Prśsslandi, en žaš er mikill fiskišnašarbęr į Eystrasaltsströndinni.
Žeir dr. Jakob og Ingimundur śtvegušu sér aš lįni tęki til nišursušunnar og var žeim fenginn til umrįša skśr viš SRP.
Įrangurinn af tilraunum, sem geršar voru hér ķ sumar į vegum Rķkisverksmišjanna af žeim dr. Jakob Siguršssyni og Ingimundi Steinssyni, varš hin įkjósanlegasti.
Tķšindamašur Mjölnis įtti tal viš žį félaga, žegar žeir höfšu lokiš starfi sķnu, og spurši žį um įrangurinn og įlit žeirra į möguleikum til nišursušu sķldar. Er žaš, sem hér fer į eftir, aš mestu byggt į žessu vištali.
Tilraunir žessar tókust įgętlega. Var reynt meš 7-8 tegundir og fékkst hin įkjósanlegasta vara. Margir, sem įtt hafa leiš žarna um ķ sumar, hafa fengiš sķld til reynslu og ljśka žeir upp einum munni um žaš, aš žetta sé mjög ljśffengur matur. Segir Ingimundur, aš žetta sé eitt hiš besta, sem hann žekki til af nišursošnu fiskmeti og žaš žoli ķ alla starši samanburš viš bestu erlenda framleišslu.
Mikilvęgasti įrangurinn af tilraununum er sį, aš žaš hefir fullkomlega sżnt sig, aš Noršurlandssķldin er prżšilega fallin til nišursušu. Er žvķ engin įhętta ķ viš žaš aš reisa stóra verksmišju, ķ žvķ tilliti, aš trygging er fengin fyrir góšri vöru.
Leggja žeir félagar mikla įherslu į žaš, aš naušsynlegt sé aš hin vęntanlega verksmišja verši stór, og aš stķlaš sé į stórframleišslu, žannig aš fęra megi veršiš sem allra mest nišur. Fullyrtu žeir, aš frį stórri verksmišju mętti selja sķldina fyrir margfalt minna verš en nś tķškast.
Meš svona lįgu verši mundi vera hęgt aš vinna mikinn markaš hér innanlands fyrir sķldina, žvķ aš žį yrši hśn ķ senn mjög ódżr matur og tilreidd ķ žvķ įstandi, aš allir geta boršaš hana.
En žaš hefur lengst af veriš žannig, aš Ķslendingar hafa boršaš mjög lķtiš af sķld og veldur žar įreišanlega mestu um, hve sķldin hefur veriš seld ķ óašgengilegu įslandi til neyslu Aukin neyslu sķldar ķ landinu myndi vera mikill įvinningur frį manneldislegu sjónarmiši, žvķ aš hśn myndi bęta mikiš skortinum į żmsum fjörefnum, sem vantar ķ mataręši žjóšarinnar.
Til nišursušunnar er sķldin tekin alveg nż. Meš sératökum ašferšum er žeirri fitu, sem er umfram visst magn, nįš śr sķldinni įšur en hśn er sošin. Žar meš fęst nokkuš af lżsi, sem mį nota. Žaš vinnst einnig, aš meš žessu er tryggt, aš mismunandi fitumagn leišir ekki af sér mismunandi vöru.
Tilraunin ķ sumar hefur aš vķsu ekki skoriš śr um žaš, en allar lķkur eru til, aš hęgt mundi vera aš taka sķld til nišursušu strax og hśn fer aš veišast į sumrin og įšur en hśn, er oršin söltunarhęf. Sé reiknaš meš žvķ, og aš sķld veišist fram eftir, eitthvaš ķ reknet, žį ętti starfstķmi verksmišjunnar aš geta oršiš nokkuš langur. Viš nišursušuna tapar sķldin aš vķsu ofurlitlu af fjörefnum, en ekki žó af žeim mikilvęgustu. Rannsóknir hafa ekki veriš geršar į saltsķld og kryddsķld, svo ekki er hęgt aš bera žaš saman en viš žęr verkunarašferšir mun hśn einnig tapa einhverju.
Eins og įšur er sagt, mišaši dr.Jakob įętlun sķna viš žaš, aš verksmišjan gęti einnig unniš aš nišurlagningu saltsķldar.
Myndi žį verša unniš śr saltsķld og kryddsķld aš vetrinum, žegar ekki vęri hęgt aš fį nżja sķld til nišursušu. Gęti hśn žannig starfaš allt įriš og myndi bęta nokkuš śr vetraratvinnuleysinu hérna. Auk sķldar, telja žeir einnig aš mętti sjóša nišur annaš fiskmeti. Margar sömu vélar vęri hęgt aš nota.
Žótt eins og įšur er sagt, aš gera megi rįš fyrir stóraukinni neyslu ķ landinu sjįlfu sökum lękkašs veršs, veršir žó fyrst aš fremst aš framleiša fyrir erlendan markaš. Eftirspurn eftir nišursošinni sķld og öšrum fiski er gķfurleg og markašur nęgur. Segja mį aš vķsu aš, ekki sé fyllilega śr žvķ skoriš, hvort veršiš yrši samkeppnisfęrt į erlendum markaši.
Śr žvķ fęst aš sjįlfsögšu ekki skoriš fyrr en ešlileg verslunarsambönd hafa komist į, og séš veršur hvašan hagkvęmast yrši aš kaupa rekstursvörur og hvaša verš veršur hęgt aš fį erlendis fyrir framleišsluna.
Gildir žaš sama um žetta og yfirleitt alla okkar framleišslu. En ef viš getum tileinkaš okkur fullkomnustu tękni, sem til er į žessu sviši, žį hnķga öll skynsamleg rök aš žvķ, aš viš sem bśum alveg viš hrįefnalindina ęttum aš standa vel aš vķgi meš aš framleiša į sambęrilegu verši viš ašrar žjóšir.
Ķ Amerķku er tęknin į sviši nišursušu lengra komin aš žvķ leyti, aš žar er fariš aš nota miklu meira vélar heldur en notašar eru ķ Evrópu. Veldur žessi hiš hįa kaupgjald ķ Amerķku. Hiš sama myndi eiga viš hér į landi og vęri žvķ sjįlfsagt aš taka hina amerķsku framleišslutękni sem mest upp žegar ķ byrjun.
Žaš er mikill galli į žjóšarbśskap okkar Ķslendinga, hve mjög viš erum ķ nżlenduįstandi, hvaš śtflutningsvörur okkar snertir. Mestöll śtflutningsvara okkar er hrįefni, sem ašrar žjóšir žurfa aš vinna, til aš žau verši markašsvara.
Gerir žetta śtflutning okkar einhęfan og okkur hįšari sérstökum višskiptalöndum, heldur en ef viš hefšum fjölbreytta vöru, sem selja mętti til margra landa. Er žaš alkunn stašreynd, aš viš flytjum oft inn aftur unnar vörur śr hrįefnum, sem viš flytjum śt.
Viš Ķslendingar bśum viš einhver bestu fiskimiš ķ heimi. Viš höfum kynstur af fiski, sem ašrar žjóšir keppast um aš nį annašhvort flytjum viš hann śt alveg óunninn eša bręšum hann ķ skepnufóšur og išnašarolķu ķ staš žess aš bśa til śr honum ljśffenga fęšu, sem selja mį fyrir margfalt žaš verš sem annars fęst fyrir fiskinn. Tökum til dęmis karfann, sem viš varla leggjum okkur til munns, en żmist flytjum śt nżjan eša bręšum ķ atvinnubótavinnu.
Ingimundur Steinsson gat žess, aš žegar hann var ķ Pillau žį hefši rétt fyrir strķšiš frést žangaš um karfa, sem Ķslenskir togarar hefšu komiš meš til Hamborgar. Var nś allt sett ķ gang til aš nį ķ eitthvaš af žessum dżrindis fiski. Eftir nokkurt žref tókst aš fį leyfi ķ Berlin fyrir aš verksmišjan mętti kaupa hann. Var hann sóttur į jįrnbrautarvögnum.
Žurfti žį aš fara gegnum Berlķn og skipta žar į lestum og sķšan var hann fluttur austur eftir. Viš Pólska hlišiš žurfti aš greiša toll og var sķšan haldiš til Königsberg og žašan til Pillau.
Žegar loks karfinn komst žangaš, hefur a.m.k. veriš lišinn hįlfur mįnušur, sķšan hann var veiddur vestur į Hala eša annarsstašar hér viš land.
Og į hann hafši hlašist margskonar flutnings- og tollkostnašur. En žarna var hann unninn og ekki kastaš ugga né beini, allt var hirt.
Fiskurinn var sošinn nišur ķ dósir og sķšan seldur til Sušur Evrópu og annarra landa sem dżrindis matur.
Žetta dęmi um karfann er ašeins eitt af mörgum, sem nefna mętti. Liggur nś beint viš aš spyrja:
Hefši ekki veriš hagkvęmara, aš viš hefšum tekiš karfann, kannski sólarhrings gamlan, sošiš hann nišur og selt hann til Sušur-Evrópu ķ staš žess aš lįta hinn, žżska milliliš flytja hann til Austur Prśsslands og matreiša hann?
Vissulega hefši žaš veriš hagkvęmara og vissulega hefšum viš getaš žaš. Hiš sama mį segja um sķldina og annan fisk. Viš žurfum enga śtlendan milliliš milli okkar og neytendanna, Viš eigum aš reisa sjįlf verksmišjur, sem framleiša śr hrįefnum okkar vörur, sem selja mį beint į borš neytendanna.
Žį fyrst erum viš oršin sjįlfstęš žjóš į sviši framleišslunnar. Verksmišjur til vinnslu sjįvarafuršanna verša aš vera mikill žįttur ķ nżsköpuninni. Annars mistekst hśn og veršur til aš leiša okkur ennžį lengra sem nżlendužjóš og aršrįslind annarra žjóša.
Nś rķšur į, aš reynsla sś, sem fengist hefur hér ķ sumar meš nišursušu sķldar verši notuš og aš rįšist verši ķ aš reisa verksmišjuna. Žaš er ekki eftir neinu aš bķša. žaš er krafa almennings, aš framkvęmdir verši hafnar. |
